Zhvillimet kryesore që prej majit 2003:Në vitin
2003, zona e ndotur me mina dhe mjete joshperthyese u zvogëlua në 1.1
milion metra katrore, më pak se një e katërta e
hapësirës së planifikuar prej 4.8 milion metra katrore. Në
total përbën pastrimin e 310,800 metër katrore të tokës
dhe reduktimin e hapësirës nëpërmjet kontrollit të
799,601 metra katrorëve. Në qershor të vitit 2004 u hartua
një plani i ri i veprimit të minave i cili e shtyu datën e
përfundimit të pastrimit të zonave me prioritet të
mesëm e të lartë nga dhjetori i vitit 2005 në dhjetor
të vitit 2006 dhe pastrimin e zonave me ndikim të ulët nga
dhjetori i vitit 2006 në dhjetor të vitit 2008. Shqipëria
raportoi që afërsisht 30,000 persona në 39 fshatra kanë
marrë njohuri mbi rrezikun e minave gjatë vitit 2003. Afërsisht
$3.6 milion u shpenzuan në aksionin e minave në Shqipëri
gjatë vitit 2003 dhe mbi $2,8 milion në 2002-shin. Në vitin 2003
u miratua strategjia e ndihmës së integruar për viktimat. Në
shtator në rrethet e prekura nga minat filloi një projekt për
përfitim të ardhurash për të mbijetuarit nga minat.
Zhvillimet kryesore që prej 1999:Shqipëria ratifikoi
Traktatin e Ndalimit të Minave më 29 shkurt 2000 dhe u bë Shtet
palë në 1 gusht 2000. Legjislacioni specifik për zbatimin e
traktatit nuk është miratuar akoma. Stoku prej 1,683,860 minash
antinjeri u shkatërrua më 4 prill 2002, shumë më parë
nga afati i traktatit që ishtë 1 gusht 2004. Shqipëria ka
vendosur të mos mbajë asnjë minë antinjeri për
qëllime stërvitje. Verilindja e vendit u ndot shumë nga minat
antinjeri dhe mjetet e pashpërthyera gjatë Krizës së
Kosovës më 1999-ën. Komiteti Shqiptar i Veprimit ndaj Minave u
formua në tetor 1999 dhe u fuqizua në vitet në vazhdin me
ndihmën e PNUD-it. Strategjia Kombëtare e Veprimit të Minave u
hartua në qershor të vitit 2002 me qëllimin e çlirimit
të Shqipërisë nga efekti i minave dhe mjeteve të
pashpërthyera deri në vitin 2005. Në qershor 2004 u hartua
një plani i ri i veprimit kundër minave i cili e shtyu datën e
përfundimit të pastrimit të zonave me prioritet të
mesëm e të lartë nga Dhjetori i vitit 2005 në dhjetor
të vitit 2006 dhe pastrimin e zonave me ndikim të ulët nga
dhjetori i vitit 2006 në dhjetor të vitit 2008. Nga viti 2000 deri
2003, rreth $10.4 milion ju dhuruan veprimit të minave në
Shqipëri. Ndihma financiare është rritur dukshëm çdo
vit. Nga viti 2000 deri në 2003 është pastruar ose reduktuar nga
kontrolli gjithsej 10.1 milion metra katrore tokë. Nga viti 1999 deri
në korrik 2004 AMAE ka regjistruar 269 viktima në verilindje të
Shqipërisë.
Politika e ndalimit të minave
Republika e Shqipërisë ka firmosur Traktatin e ndalimit të
minave më 8 shtator 1998 dhe e ka ratifikuar më 29 shkurt 2000 duke u
bërë Shtet Palë më 1 gusht
2000.[1] Shqipëria ka marrë
pjesë në të gjitha takimet e Proçesit të Otavës
në vitet 1996 dhe 1997; trazirat e brendëshme në vend ishin
arsyeja për shtyrjen e firmosjes së
traktatit.[2] Shqipëria votoi
në favor të çdo rezolute të Asamblesë së
Përgjithëshme të OKB-së për ndalimin e minave që
prej vitit 1996 duke përfshirë edhe rezolutën 58/53 në
dhjetor të vitit 2003.
Ligji 8547 i 11 nëntorit te vitit 1999 dhe Vendimi 269 i 25 majit
të vitit 2000 i dhanë fuqi ligjore Traktatit të ndalimit të
minave në Shqipëri por ai nuk përfshin sanksionet penale të
kërkuara nga neni 9.[3]
Legjislacioni shtesë i përgatitur ne vitin 2000 është
raportuar si “Objektiv i vitit 2003.” Por në mars 2004,
Drejtori i Qendrës Shqiptare të Veprimit ndaj Minave deklaroi,
“Shqipërisë vazhdon t’i mungojë legjislacioni që
të mundësojë zbatimin ligjor të Traktatit të
Otavës në Shqipëri. Ai mbetet një objektiv për
2004-ën.”[4] Drafti i
ligjit për çminimet humanitare u tha që ishtë
hartuar.[5] Në shkurt të
vitit 2004, Ambasadori shqiptar pranë OKB-së në Gjenevë
j’u referua ligjit vendas duke thënë që “ndalon
prodhimin e paligjshëm, ruajtjen, përdorimin, importin, eksportin,
transferimin dhe tregëtimin e të gjithë paisjeve në
Shqipëri që përbëjnë shkelje të rënda. Ato
dënohen mbi 20 vjet.”[6]
Shqipëria mori pjesë në takimin e pestë të Shteteve
pale të Traktatit të Otavës në shtator 2003 ku delegacioni
shqiptar deklaroi përparimet në pastrimin e zonave të minuara dhe
integrimin e edukimit të rrezikut të minave dhe ndihmën ndaj
viktimave të minave.[7]
Shqipëria ka marrë pjesë në të gjitha takimet vjetore
që prej vitit 1999 si dhe në të gjitha takimet e Komiteteve
të përherëshme. Në takimet e Komiteteve të
përherëshme në shkurt dhe qershor 2004, delegacionet shqiptare
kanë prezantuar programin e veprimit të minave në Shqipëri.
Raporti vjetor i Shqipërisë për Nenin 7 u dërgua më
30 prill 2004 në të cilin jepeshin detaje të përparimit
në pastrimin e minave, edukimin mbi rrezikun e minave dhe programet e e
ndihmes ndaj viktimave të minave gjate vitit 2003. Kjo përfshin
formën vullnetare J. Gjithashtu janë dërguar më parë
edhe dy raporte të tjerë për Nenin
7.[8]
Shqipëria nuk është angazhuar në diskutimet
gjithpërfshirëse që kanë bërë shtetet palë
mbi çështjet e interpretimit dhe zbatimit që lidhen me nenet
1,2 dhe 3. Kështu Shqipëria nuk ka bërë të ditur
pikpamjet e saj lidhur me operacionet e përbashkëta ushtarake me
shtetet jo palë, minat kundër automjeteve me ndezësa të
ndjeshëm ose paisje që aktivizohen me dorë dhe mbajtjen e
një numri të lejueshëm për trajnim. Veçanërisht,
qeveria shqiptare nuk ka shprehur një qëndrim mbi
ligjshmërinë e kalimit të minave antinjeri nëpërmjet
territorit të saj nga një shtet jo pale ose mbi ligjshmërine e
shteteve të tjera të angazhuara në aktivitetet që
përfshijnë minat antinjeri në territorin shqiptar,
pavarësisht një rasti të mundshëm në vitin 1999 kur
Shqipëria kishte firmosur Traktatin e ndalimit të
minave.[9]
Shqipëria u bë Shtet Palë i Konventës mbi Armët
Konvencionale (KAK) dhe protokollit të II të ndryshuar në vitin
2002.[10] Ajo morri pjesë
në Konferencën e pestë vjetore të Shteteve Palë
për protokollin në nëntor 2003. Më parë Shqipëria
morri pjesë si vëzhgues në konferencën vjetore të
Shteteve Palë dhe në konferencen e dytë të rishikimit
të KAK-ut në dhjetor 2001. Në fund të gushtit 2004,
Shqipëria nuk kishte dërguar raportin vjetor siç kërkohet
në nenin 13 të traktatit.
Prodhimi dhe Transferimi
Prodhimi i minave antinjeri u ndërpre në vitin 1990 dhe zyrtarisht
ndaloi në vitin 1991. Dy uzinat prodhuese-ULP Mjekës në
zonën qëndrore të Shqipërisë dhe KM Poliçan
në jug u shndërruan në qendra të çmilitarizimit
të municioneve që prej vitit 2002. Shqipëria ka prodhuar mina
antinjeri në sasi të konsiderueshme me teknologji kineze nga viti 1967
deri më 1990. Janë prodhuar dy tipe minash antinjeri: POMZ-2 dhe
PMD-6. Gjithashtu janë prodhuar dhe mina
antitank.[11]
Përpara vitit 1975, Shqipëria merrte sasi të mëdha
të minave nga Bashkimi Sovjetik dhe
Kina.[12] Sipas OKB-së, minat
ruse antinjeri dhe minat kineze antitank të gjetura në Kosovë
mbas konfliktit të vitit 1999 mund të jenë transferuar nga
Shqipëria.[13]
Stoqet dhe shkatërrimi i tyre
Në Shqipëri stoku prej 1,683,860 minash antinjeri u shkatërrua
më 4 prill 2002, mbështetur nga një projekt
ndërkombëtar nën kujdesin e NATO-s. Afati i përcaktuar nga
traktati ishte 1 gusht 2004.
Deri sa u krye inventari nga Forcat e Armatosura nën drejtimin e NATO-s
më 1999-2000, sasia e stokut të minave antinjeri në Shqipëri
nuk njihej me hollësi sepse ato ishin të shpërndara në 120
vende, tek disa nuk kishte rrugë për të shkuar dhe stoqet nuk
ishin të paketuara. Gjithashtu më 1997 rreth 600,000 mina u
vodhën gjatë trazirave të
brendëshme.[14] Për
qëllimin e programit të shkatërrimit të stokut u vendos
një total prej 1,607,420, plus ose minus 10 perqind, që
përbëhej prej tre tipeve që gjendeshin më shpesh në
vendet e Republikës së Shteteve të
Pavarura.[15] Më vonë u
zbuluan dhe 76,440 mina antinjeri duke përbërë një total
prej,683,860.[16]
Për të siguruar një shkatërrim të shpejtë dhe
të frytshëm të minave antinjeri, Partneriteti për Paqe i
NATO-s zhvilloi konceptin e Fondit të mirëbesimit i cili u përdor
më pas edhe në raste të tjera. Kjo përfshin
marrëveshjen midis dy sponsorëve, në këtë rast
Shqipëria dhe Kanadaja dhe formimi i Fondit të Mirëbesimit
donacionet e të cileve kërkohen. Austria, Belgjika, Kanadaja,
Hungaria, Hollanda, Norvegjia, Zvicra dhe Britania e Madhe kontribuan në
projektin e shkatërrimit të stokut të minave në
Shqipëri me një kosto prej 790,000 USD. Fondi u hap në janar 2001
dhe operacionet filluan në maj 2001. Projekti u manaxhua nga Agjencia e
Ruajtjes dhe Furnizimit të NATO-s.
Programi i shkatërrimit përfundoi më 4 prill 2002
shumë para afatit dhe është raportuar nën koston e
parashikuar ndonese kostoja ekzakte nuk dihet. Aty përfshihet gjithashtu
edhe shkatërrimi i 76,440 minave të zbuluara dhe shkatërruara
në vend, në ishullin e Sazanit u gjendën 8,100 mina antinjeri.
Nuk pati asnjë aksident me personelin e përfshirë në
këtë program.[17]
Shqipëria ka vendosur të mos mbajë asnjë minë
për qëllime trajnimi të lejuara nga neni 3 i traktatit duke
përfunduar që “nuk ka arsye të justifikueshme për
mbajtjen e MANJ për stërvitje apo çdo qëllim tjetër.
Prandaj i tërë stoku është shkatërruar
.”[18]
Përdorimi dhe problemi i minave tokësore/MP
Përdorimi më i fundit i minave antinjeri në Shqipëri
ishte më 1998 dhe 1999 në verilindje të vendit gjatë
krizës kosovare. Zonat pranë kufirit me Kosovën u
“kontaminuan me mina antinjeri dhe antitank si dhe mjete të
pashpërthyera (MP) me origjinë Serbe, UÇK (Ushtria
Çlirimtare e Kosovës) dhe
NATO.”[19] Forcat Serbe
vendosën mina antinjeri dhe antitank përgjatë 80 kilometër
vijë kufitare duke ndotur rreth 14 million metra katrore të territorit
shqiptar. Gjithashtu artileria Serbe ndoti 16 zona deri 20 km brënda
territorit shqiptar ku në total bëhen 1.4 milion metra katrore sipas
llogaritjeve të
mëparshme.[20] Në 1999
Forcat e Armatosura Shqiptare identifikuan 102 zona të ndotura duke
bërë një llogaritje në rreth 15.25 milion metër
katrore. 39 fshatra me një popullsi prej 25,500 banorësh u ndikuan
drejtpërdrejtë dhe 120,000 të tjerë u ndikuan
indirekt.[21] Në prill 2004 u
raportua se 4,599,262 metra katrore e tokës në verilindje mbetet e
ndotur nga minat.[22] Sidoqoftë
për shkak të rezultateve të ulta në pastrim në 2003,
duket se tokat e ndotura që mbetën në fillim të 2004 ishin
5,121,599 metra katrore. (shih më poshtë).
Raporti i parë i nenit 7, i përshkruan minat dhe MP jo vetëm
si kërcënim fizik por gjithashtu si “ndikim të madh në
jetën e vrazhdë” të njerëzve që jetojnë
në atë zonë. Kryesisht janë minuar zona pyjore,
bujqësore dhe kullota që janë burim i jetesës. Gjithashtu
janë minuar dhe disa burime uji. Zhvillimi ekonomik dhe infrastruktura
janë vështirësuar rëndë. Fshatrat dhe rrugët e
përdorura për të udhëtuar në Kosovë janë
gjithashtu të minuara. Kontrolli kufitar dhe mundësia për të
ndaluar trafikun illegal janë të pafavorshme. Nuk ka harta të
zonave të minuara.[23]
Në 1997, forcat ushtarake vendosën mina për të mbrojtur
depot ushtarake në të gjithë vendin gjatë trazirave.
Shqipëria raportoi që Ministria e Mbrojtjes i pastroi zonat “e
minuara si masë mbrojtje” përpara ratifikimit të Traktatit
të Ndalimit të Minave në shkurt
2000.[24] Pavarësisht
pranisë së minave depot ushtarake u vodhën dhe rreth 2.2 milion
metra katrore u ndotën me municione duke krijuar 15
“hotspote.”[25] Në
fund të vitit 2001, dhjetë nga këto zona u raportuan të
pastruara.[26] Në prill 2004
Shqipëria raportoi se proçesi i “pastrimit të mbetjeve
të fundit” vazhdonte
akoma.[27]
Rreth 600,000 mina antinjeri u vodhën në 1997 dhe ndoshta janë
përdorur apo dërguar në Kosovë për t'u përdorur
nga UCK.[28] Në vitin 1999,
programi i PNUD-it zhvilloi një program pilot për mbledhjen e
armëve dhe municioneve të rrëmbyera në rrethin e Gramshit.
Në 2002, ai u shtri në pesë zona të tjera. Në fund
të periudhës fillestare të amnistisë më 4 gusht 2002 u
mblodhën afërsisht 700,000 copë (raportet nuk
përcaktojnë minat apo sendet e tjera). Në mars 2003, parlamenti
aprovoi amnistinë dy vjeçare për mbledhjen e armëve ku
përfshiheshin dhe minat
antinjeri.[29] Legjislacioni
është dërguar në parlament në dhjetor 2003 por nuk
është aprovuar deri në qershor
2004.[30]
Trupat Austro-Hungareze përdorën minat në Shqipëri
gjatë luftës së parë botërore të cilat janë
janë raportuar të jenë zbuluar kohë mbas kohe madje edhe
më 1998. Forcat Italiane, Gjermane dhe Britanike përdorën mina
në Shqipëri gjatë luftës së dytë botërore.
Forcat Shqiptare kanë përdorur mina në vitin 1949 në
konfliktin me Greqinë. Në kohë të tjera nga 1945 deri 1990,
Shqipëria vendosi mina në zonat kufitare më Jugosllavinë dhe
Greqinë.[31]
Koordinimi dhe planifikimi i veprimit ndaj minave
Komiteti Shqiptar i Veprimit ndaj Minave (AMAC) u formua në tetor 1999
si një institucion i hartimit të politikave për aksionin e minave
me përgjegjësinë për përdorimin e fondeve dhe të
asistencës.[32] Qendra
Shqiptare e Veprimit ndaj Minave (AMAE) u hap në të njëjtën
kohë për të punuar nën drejtimin e komitetit. Meqënese
verejti që kishte dobësi strukturale PNUD-i inicioi në prill
të vitit 2002 një projekt dyvjeçar për të fuqizuar
strukturat dhe kapacitetet e veprimit ndaj minave në
Shqipëri.[33]
Me projektin e PNUD-it, kapacitetet u rritën nga një nivel
shumë i ulët në 1999-2002 në një AMAE plotësisht
funksionale në 2003, duke përfshirë katër
këshilltarë teknikë dhe operativë dhe një zyrë
rajonale në verilindje të Shqipërisë. Kjo mundësoi
që në vitin 2003 të njiheshin standartet teknike dhe të
sigurisë të bazuar në standarte ndërkombëtare të
veprimit të minave. Të dhënat e sistemit të menaxhimit
të informacionit për veprimin e minave IMSMA u instalua në 2002
dhe u plotësua në 2003-shin me versionin e ri 3. Në 2004 AMAE
planifikoi integrimin e IMSM-ës në mënyrë operacionale dhe
efektivitetin e saj në zyrën
rajonale.[34]
Një projekti e PNUD-it mundësoi hartimin e Strategjisë
Kombëtare të veprimit të minave në korrik 2002 i cili ka
për qëllimin çlirimin e Shqipërisë nga efekti i
minave dhe objekteve joshpërthyese deri në 2005-ën dhe
përcaktimin e pranimit të përgjegjësive nga qeveria nga 2004
deri në 2005 ku mendohet të kenë mbetur vetëm zonat me
ndikim të ulët.[35]
Strategjia e re e veprimit të minave u prezantua në takimet e
Komiteteve të përherëshme në shkurt 2003 dhe u përfshi
në raportin e Nenit 7 të Shqipërisë në prill të
2003-shit.[36] Raporti
përcaktonte vitin 2002 si pikë kthese dhe 2003-shin si pikë
kryesore për veprimin ndaj minave në
Shqipëri.[37]
Në strategjinë për 2003-shin kontrolli teknik u
identifikua si prioritet me qëllim që “të përcaktonte
me kujdes të gjithë fushat e minuara dhe zonat e luftimit në
verilindje të Shqipërisë”. Kontrollet duhet të
ribëheshin me kujdes dhe aftësitë çminuese duhet të
rriteshin duke ju shtuar mundësitë e gjetjes së minave me
mundësi të reja mekanike apo me qen
zbulues.[38]
Shqipëria informoi në takimet e grupeve të mobilizimit të
burimeve se kishte hartuar Strategjinë për zvogëlimin e
varfërisë por raporti i AMAE-s për 2003 –shin nuk e
përmend këtë strategji ose veprimin e minave në
të.[39]
Pastrimi i minave dhe kontrolli
Traktati i ndalimit të minave kërkon që Shqipëria
të pastrojë të gjitha zonat e minuara sa më shpejt që
të jetë e mundur por jo më vonë se sa gushti i vitit
2010.
Në vitin 2003 hapësirat e zonave të ndotura nga minat MP u
zvogëluan nëpërmjet kontrollit dhe pastrimit në 1,110,401
metër katror më pak se një çereku i hapësirave
të planifikuara të pastruara që mendohej 4,836,000 metër
katrorë.[40] Në takimin
rajonal në shkurt të vitit 2004 Shqipëria shpjegoi
pamundësinë për shkak të tokës shumë të lagur
në vitin 2003 dhe terrenit të vështirë në veriun e
largët.[41] Në 5 korrik
2004 Drejtori i AMAE-s tha që plani i fundit për 2003-shin kishte si
objektiv zvogëlimin e 1,957,000 metër
katror.[42]
Në 2003 u pastrua në total 310,800 metra katror; sipas planit
fillestar ishte 350,000 metra katror. Në total kjo përfshin pastrimin
e 149,512 metra katror të zonave të luftimit. Shuma e zonës
së reduktuar e arritur nga kontrolli ishte 799,601 metra katror; plani
ishte 4,486,000 metra katror. Pamundësia për kryerjen e vëzhgimit
të impaktit dhe kontrollit teknik nuk është
raportuar.[43]
DanChurchAid (DCA) dhe Fondacioni Zviceran për Veprimin e Minave (FSD)
ishin përgjegjëse për të gjithë pastrimin e minave dhe
zvogëlimin e hapësirave të minuara nëpërmjet
kontrolleve të kryera në 2003-shin me fonde ndërkombëtare
të kanalizuara nëpërmjet International Trust Fund for Demining
dhe Mine Victims Assistance (ITF) vendosur në Slloveni. AMAE raporton
që “paisjet e çminimit" u rritën në 2003. Gjithsej
vepronin me 8 ekipe çminimi manuale (6 në 2002 ) 3 dështuan (2
në 2002) dhe një ekip me
qen.[44] Sipas informacionit të
fundit nga DCA në 2003 u pastruan me dorë 126,117 metra katror të
tokës duke ju kthyer komunitetit një zonë të pastruar
në total 281,821 metër
katror.[45] Sidoqoftë AMAE
raportoi që DCA pastroi 78,710 metër katror. DCA vazhdoi të
punojë në Shqipëri në 2004 por SFD i mbaroi operacionet
në vitin 2003 për shkak të mungesës së
fondeve.[46]
Nuk është bërë asnjë kontroll i cilësisë
në Shqipëri përpara shtatorit të vitit 2002 kur AMAE
kërkonte të fillonte kontrollin e zonave të pastruara. Në
fund të vitit 2003, 680,035 metër katror kaluan në kontrollin e
cilësisë dhe 637.613 metër katror ju kthyen zyrtarisht
komuniteteve të vendit. Kontrolli i cilësisë i gjithë
tokës së pastruar në 2003 u plotësua sipas planifikimit
në prill të 2004 por për shkak të një aksidenti fatal
gjatë trajnimit u shty kthimi i tokave tek komuniteti
vendas.[47]
Për shkak të rezultateve të ulta në vitin 2003 zonat e
ndotura në fillim të vitit 2004 ishin 5,121,599 metër katror,
në vend të 1,396,000 metra katror. Ndikimi i rezultateve të
ulëta në 2003 nuk është raportuar në strategjinë e
PNUD-it mbi objektivat e detajuara për veprimin e minave në vitet e
ardhshme. Sidoqoftë një plan i ri i minave u prezantua në qershor
të 2004 i cili shtyu datën për pastrim të zonave me
prioritet të mesëm dhe të lartë nga dhjetori 2005 në
dhjetor 2006 dhe në zonat me ndikim të ulët nga dhjetorit 2006
në dhjetor 2008. Rishikimi i vëzhgimit dhe objektivat e pastrimit
për çdo vit nuk janë të
dhëna.[48] Përcaktimi i
zonave me ndikim të lartë dhe të mesëm dhe përmasat e
tyre nuk janë të dhëna gjithashtu.
Një plan i ri i aksionit të minave u prezantua në qershor
2004 i cili shtyu datën për pastrimin e zonave me prioritet të
mesëm dhe të lartë nga dhjetori 2005 në dhjetor 2006 dhe
pastrimin e zonave me ndikim të ulët nga dhjetori 2006 në dhjetor
2008. Vëzhgimet dhe bjektivat e pastrimit për çdo vit nuk
janë dhënë.[49]
Përcaktimi i zonave me ndikim të lartë dhe të mesëm dhe
përmasat e tyre nuk janë dhënë.
Përpara qershorit 2004, AMAE planifikoi pastrimin e 480,000 metër
katror për plotësimin e vëzhgimit të ndikimit (i planifikuar
fillimisht për t'u plotësuar në 2003) dhe për
plotësimin 60 për qind të kontrollit
teknik.[50] Objektivat e
mëtejshme u përcaktuan si vendosja e " qëndrueshme e programit
të veprimit të minave për eliminimin e efektit të minave dhe
mjeteve të pashpërthyera në verilindje të
Shqipërisë deri në 2005." Për të arritur këtë
objektiv AMAE planifikoi krijimin e një kuadri ligjor dhe politikat e
veprimit të minave në fund të vitit 2004 dhe krijimin e
"kapaciteteve të qëndreshme dhe të besueshme të veprimit
të minave deri në
2005”.[51]
Në takimet e Komiteteve të përhershme në shkurt 2004
delegacioni shqiptar deklaroi që aktivitetet e veprimit ndaj minave që
prej vitit 2000 kanë bërë që të çlirohen
pothuajse 11 milion metër katror të tokës së ndotur nga
minat dhe MP-të për komunitetin në
verilindje.[52] Më tepër
se 7 milion metra katror u arrit në vitin 2002. AMAE shpjegoi që sasia
e hapësirës së reduktuar në vitin 2002 është
më e madhe se në vitin 2003 për shkak të kontrollit të
cilësisë së kryer në një shkallë të
gjërë në
2002-shin.[53]
Raporti për nenin 7 të Shqipërisë në vitin 2004
paraqet të dhëna të reja për një numër të
minave antinjeri të gjetura dhe të shkatërruara çdo vit:
në 2000: 718; në 2001 : 2,016; në 2002: 2,197; në 2003:
1,873.[54]
Forcat e Armatosura Shqiptare kryen disa pastrime në sipërfaqe si
dhe bënë kontrollin gjatë vitit 1999 dhe 2000, rezultatet e
të cilave nuk janë raportuar. Pastrimi nuk ishte në standartet
ndërkombëtare dhe “të gjitha zonat duhet të
ripastroheshin”.[55]
Agjencitë ndërkombëtare u përfshinë fillimisht në
vitin 2002. Çminimi i minave në Shqipëri në vitin 2000 u
krye nga RONKO dhe HELP International; në 2001 nga RONKO dhe HELP
International dhe SFD; në 2002 dhe 2003 nga DCA dhe
SFD.[56] Të dhënat e
çminimit nuk janë regjistruar plotësisht në vitet e para;
reduktimi i zonave të ndotura në 2 milion metër katror në
2000 dhe 2001 është i përcaktuar
përafërsisht.[57]
Kontrolli
Kontrolli i nivelit të parë në vitin 1999 ofroi informacionin
bazë për aktivitetet e sotme ndaj minave në Shqipëri i cili
është shtuar nga informacionet e vëzhgimeve të ndikimit dhe
atyre teknike. Kontrolli i nivelit të parë u krye nga Forcat e
Armatosura Shqiptare me ndihmën e konsulentëve të
CARE.[58] AMAE ka deklaruar që
ai “ka provuar të jetë i një cilësie dhe saktësie
të ndryshme” dhe deklaronte që do të “duhet të
konfirmohej nga vëzhgimi i ndikimit
social-ekonomik”.[59]
Vëzhgimi i ndikimit ka filluar nga operatorët e veprimit të
minave, por në procesin e planifikimit në vitin 2002 ku ndihmoi
PNUD-i u përcaktua që këto duhej të ribëheshin me
kujdes deri në fund të
2003.[60] Kjo nuk u arrit dhe
në vitin 2004 AMAE raportoi që vëzhgimi i ndikimit duhej të
plotësohej në fund të
vitit.[61]
Kontrollet teknike të filluara në bazë të nevojave
gjatë vitit 2000 u njohën nga AMAE në 2002 si “të
nevojshme për të ndihmuar procesin e prioriteteve dhe për të
përcaktuar më mirë burimet e kufizuara të
çminimit”. Kontrolli teknik i të gjithë zonave të
minuara në verilindje të vendit ishte planifikuar për të
filluar në fund të
2002.[62] Në gusht të 2003
PNUD-it filloi zbatimin e një projekti të kontrollit teknik të
financuar nga Bashkimi Europian dhe i planifikuar të mbaronte në mes
të vitit 2005.[63] Raporti i
Nenit 7 të Shqipërisë në prill të vitit 2004 deklaroi
që Handicap International do të kryente kontrollin teknik dhe e
përcaktoi si objektiv të plotë në fund të 2005.
Aktorët e tjerë të veprimit të minave si DCA e
kundërshtuan fuqimisht këtë si shpenzim të panevojshme
ndërsa besonin se vëzhgimi i mëparshëm kishte ofruar
informacion të
mjaftueshëm.[64] Në
takimet e Komiteteve të Përherëshme në qershor të 2004,
përfaqësuesit shqiptarë raportuan që projekti u ndalua
për shkak të një aksidenti fatal gjatë trainimit (shih
më poshtë).[65]
AMAE raportoi që “duke plotësuar projektin e kontrollit
teknik, fushat e minuara dhe zonat e luftimit do të përcaktohen me
kujdes.... mobilizimi i burimeve mund të përqëndrohet në
përcaktimin e kujdesshëm të rrezikut dhe burimeve të pakta
të çminimit mund t'ju jepet detyrë për të punuar
sipas prioriteteve dhe mjeteve të përshtatshme."
[66]
Edukimi mbi rrezikun e minave
Qendra Shqiptare e Veprimit ndaj Minave raportoi që afërsisht
30,000 njerëz në 39 fshatra të ndikuara drejtpërdrejtë
nga minat kanë marrë pjesë në seancat e edukimit ndaj
rrezikut të minave (ERM) në vitin
2003.[67] Gjatë vitit 2003
ERM-ja u krye nga Kryqi i Kuq Shqiptar (KKSH) me mbështetjen e Komitetit
Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (KNKK), VMA Kukësi dhe
UNICEF-i. Programi i përbashkët i drejtuar nga KKSH dhe i
mbështetur nga KNKK i ka ofruar ERM 15,000 njerëzve gjatë vitit
2003 duke përfshirë 9,700 fëmijë në zonat e minuara.
Aktivitetet e ERM-së përfshijnë prezantimet dhe shpërndarjen
në shkolla të lodrave të fëmijëve me mesazhet e
ERM-së.[68] Koordinatorët
e edukimit të rrezikut ndaj minave dhe vullnetarët u konsultuan dhe
vendosën marrëdhënie të përhershme me organizatat
çminuese.[69] ITF financoi 8
muaj fushatë e ERM-së nga VMA
Kukësi.[70] UNICEF-i
mbështeti përgatitjen nga Instituti i Studimeve Pedagogjike Shqiptare
të dy manualeve të rrezikut ndaj minave dhe armëve për
nxënësit dhe mësuesit; UNICEF- i planifikon ti
shpërndajë falas në të gjithë
Shqipërinë.[71]
Raporti i Nenit 7 në prill të 2004 përmbledh aktivitetet e
edukimit të rrezikut ndaj minave që prej vitit 2001. Ai raporton
që aksidentet e minave vazhdojnë të ndodhin në verilindje
të Shqipërisë dhe përcakton që markimi dhe rrethimi i
territoreve të minuara kanë qenë problematik për shkak
të vjedhjeve të shenjave dalluese, nga vështirësitë
për të arritur zonat e minuara në dimër dhe nga mungesa e
burimeve.[72]
Efektiviteti i aktiviteteve të ERM-së është riparë
në gusht të vitit 2002 nëpërmjet një vëzhgimi
që mbulonte gjithë fshatrat e identifikuara si prioritare nga AMAE
në rrethin e Kukësit. Vëzhgimi tregoi një shtrirje të
mirë të edukimit rrezikut ndaj minave në të gjithë
zonën, por përcaktoi që 70 për qind e njerëzve
hyjnë për nevoja ekonomike në zonat e
minuara.[73]
Një strategji e rishikuar e ERM-së në gusht të vitit 2002
e bëri AMAE-n përgjegjëse për drejtimin dhe koordinimin e
ERM-së në verilindje të Shqipërisë “si një
pjesë integrale e Planit shqiptar të veprimit të minave (PSHVM)
që ka për qëllim të mbulohen efektivisht të gjithë
grupet target deri në
2005."[74] Aktivitetet e të
gjitha organizatave që kryejnë ERM duhej të integroheshin duke
përfshirë dhe organizatat e çminimit dhe komitetet
antiminë të fshatrave. Strategjia e rinovuar identifikoi si grupe
target që janë ekonomikisht aktive moshat 15-30 vjeç dhe
njerëzit në zonat e thella. Duhet të bëhej një
vëzhgim për grate si një grup potencial target. Gjithashtu e
përfshirë në strategjinë e re të ERM-së ishte
markimi i përhershëm i zonave të minuara. Neni 7 dhe raportet e
AMAE-s për 2003 nuk përshkruajnë zbatimin e kësaj
strategjie të rishikuar për vitin 2003. Në prill 2004 raporti i
Nenit 7 përcakton që zbatimi është planifikuar për
vitin 2004.[75]
Plani i ri i aksionit të minave i promovuar në shtator 2004 ofron
një buxhet dhe plan për edukimin e rrezikut të minave deri
në dhjetor 2006, i cili përfshin edukimin e minave sipas Standarteve
Ndërkombëtare të Veprimit të Minave, për
përfshirjen e komunitetit, bashkëpunimit me organizatat e
çminimit dhe edukimin e rrezikut të minave në kurikulumin e
shkollave fillore[76].
UNICEF-i ka qenë agjencia drejtuese për edukimin ndaj rrezikut
të minave në Shqipëri që prej vitit 1999. Ai financoi
vendosjen e 7 mijë shenjave dalluese në verilindje të
Shqipërisë dhe ka trajnuar trajnerë nga OJQ vendase apo
ndërkombëtare si dhe udhëheqës të komunitetit.
Gjatë vitit 2000 ERM u përfshi në kurikulumet e shkollave
fillore. Në bashkëpunim me VMA dhe CARE, UNICEF-i kreu ERM në 39
fshatra në verilindje të Shqipërisë. UNICEF-i ka
ndërhyrë gjithashtu tek donatorët për rritjen e investimeve
të ERM-së dhe ndihmën për të mbijetuarit e
minave.[77]
KNKK-ja mbështeti programin e KKSH-së që filloi në tetor
të vitit 1999 i cili më vonë u zhvillua në degët lokale
në fshatrat e minuara. Në vitin 2000 rrjeti u zgjerua me
instruktorë vendas të trajnuar për ERM dhe gjithashtu për
mbledhjen e të dhënave për viktimat. Disa nga metodologjitë
e përdorura ishin ekspozitat dhe teatrot lëvizës. Në shkurt
2001, KNKK prodhoi një film mbi gratë e mbijetuara nga minat. U
transmetuan dhe programme të tjera për të rritur
ndërgjegjësimin e situatës së minave në Shqipëri.
Këto aktivitete vazhduan edhe në vitin 2002.
Fondet dhe ndihma për veprimin ndaj minave
Monitorimi i minave përcakton që afërsisht $3.6 million u
shpenzuan për veprimin ndaj minave në Shqipëri në vitin
2003, kundrejt $2.77 milion në vitin
2002.[78] Në total u shpenzua
$2.72 milion për çminimin dhe vëzhgimin gjatë vitit 2003 i
cili i tejkaloi të dy buxhetet prej $2.3 milion dhe $2.29 milion në
2002.[79] Fonde në rritje u
dhanë për strukturat e veprimit ndaj minave (2003: $445,326; 2002:
$271,000), për ndihmën e viktimave (2003: $288,295; 2002: $135,000)
dhe për edukimin e rrezikut ndaj minave (2003: $149,200; 2002: $71,000).
Këto shpenzime tejkaluan buxhetin e propozuar të AMAE-s për
rritjen e kapaciteteve, $255,000 për ndihmën e viktimave dhe $91,000
për edukimin e rrezikut ndaj
minave.[80]
Në 2003, fondet e aksionit të minave në Shqipëri
përbëheshin nga:[81]
· $445,326 për rritjen e kapaciteteve dhe koordinimin me PNUD-in,
donacion UK ($190,476) dhe PNUD ($ 100,000) në 2003, me fonde shtesë
të ofruara nga ITF, UK dhe PNUD në vitin 2002.
· $1,152,822 për çminim/kontroll teknik nga Swiss Foundation
for Mine Action, (FSD) donacione të Gjermanisë, USA via ITF, FSD dhe
donacione private.
· $1,571,847 për çminim/kontroll teknik nga DanChurchAid,
donacion i Republikës Ceke, Komisionit Europian, USA via ITF dhe DCA.
· $288,295 për ndihmën e viktimave, donacion i USA via ITF
($263,000) and nga KNKK ($25,295).
· $149,200 për edukimin e rrezikut ndaj minave, doncion i USA dhe
UNICEF ($93,000) dhe KNKK ($56,200).
AMAE gjithashtu raporton që viti 2003 ishte viti i parë me
mbështetje $79,000 nga Departamenti i Shtetit të SHBA-së të
projektit për integrimin e të mbijetuarve të minave i zbatuar nga
një OJQ vendase VMA-Kukësi e formuar si Shoqata e viktimave të
minave dhe armëve. AMAE shton që rreth $100,000 u dhuruan si pajisje
kirurgjikale për të krijuar sistemin ortopedik kirurgjikal në
spitalin e Kukësit, donacion i Departamentit të shtetit të SHBA-
nëpërmjet ITF-së për të mirën e viktimave të
minave dhe të gjithë pacientëve të tjerë të
traumës.[82]
Informacioni mbi fondet i dhënë Monitorimit të minave nga
vetë donatorët nuk përputhet në disa raste me kontributet e
dhëna në raportet
shqiptare.[83] TF-ja raporton
që në 2003 ka dhënë $2,402,500 milion për veprimin e
minave në Shqipëri ku përfshihen $2,155,100 për
çminim, $209,300 për viktimat e minave, $3,600 për AMAE-n dhe
$34,500 për projekte të tjera përfshirë dhe trajnimin
për çminimin
mekanik.[84] Gjermania raportoi
E300,000 ($339,000) për SFD nëpërmjet ITF. Zvicra raportoi
$232,000, duke përfshirë $135,000 për SFD dhe $97,000 për
AMAE-n. Kanadaja raportoi $K200,000 (US$145,600). SHBA dhe Republika Ceke
gjithashtu raportojnë për contribute për veprimin ndaj minave
në Shqipëri por nuk kanë dhënë shuma të sakta.
Sipas një raporti, në 2003 SHBA dhuroi një makine
çminuese, Aksioni ndaj Minave të UN dhuroi një makine
çminuese dhe Republika Ceke dhuroi një ekip me qen
zbulues.[85] Komisioni Europian dhe
Mbretëria e Bashkuar nuk ka raportuar donacione për veprimin ndaj
minave në Shqipëri në vitin 2003.
Për 2004, buxheti i AMAE-s ishte $4.3 million: $3.5 milion për
vëzhgimin e kontrollit teknik dhe çminimin; $400,000 për
rritjen e kapaciteteve; dhe, $400,000 për ndihmën ndaj viktimave dhe
edukimin e rrezikut të
minave.[86] PNUD-i ka buxhetuar
$499,000 për rritjen e kapaciteteve/rolin koordinues në 2004, dhe
$180,000 për reabilitimin fizik të viktimave të
minave.[87]
Plani i ri i veprimit të minave i prezantuar në qershor 2004
përfshin buxhetet për 2005 – 2008 siç është
treguar në tabelën e mëposhtme. Buxheti për të ndihmuar
viktimat nuk është i përfshirë. Në të gjitha
rastet, fondet e vlefshme nga burimet kombëtare janë zero dhe të
gjitha fondet janë dhënë si të ardhura nga "burimet e
tjera".
Buxheti I AMAE-s për veprimin ndaj minave 2005-2008
(USD)[88]
2005
2006
2007
2008
Survey and minefield marking
1,076,449
795,636
------
------
Clearance of high/medium
3,200,000
3,200,000
1,200,000
1,200,000
Mine risk education
1200,000
1200,000
1150,000
1150,000
Nga viti 2000 deri në 2003-shin rreth $10.4 milion ju dhurua Veprimit
të minave në Shqipëri i cili rritej çdo vit (2000: $1.8
milion, 2001: $2.2 milion, 2002: $2.8 milion, 2003: $3.6 milion). Në vitet
e mëparshme fondet ndërkombëtare u përqëndruan
kryesisht tek disa organizata të veprimit të minave që punonin
në Shqipëri. AMAE merrte vetëm shuma të vogla zakonisht
në materiale.[89]
ITF-ja filloi të kanalizonte donacionet ndërkombëtare në
Shqipëri në vitin 2001. Ajo ka dhuruar rreth $5.8 milion për
veprimin ndaj minave në Shqipëri (2001: $2.5 milion; 2002: $0.9
milion; 2003: $2.4 milion).
Qeveria e Shqipërisë llogarit që gjatë viteve 1998-2003
ka dhënë materiale dhe mbështetje të tjera për veprimin
e minave duke përfshirë asistencën e viktimave si në veri
lindje dhe në “hot spote“ me një vlerë prej
$1,583,600.[90] Asnjë nga
këto fonde kombëtare nuk është raportuar që të
jetë shpenzuar në
2003-shin.[91]
Në vitin 2003 katër të rritur (meshkuj) janë plagosur
në verilindje të Shqipërisë. Dy u plagosën nga një
minë antinjeri, një nga MP-të dhe tjetri nga një
kapsollë.[93] Në vitin
2002 dy persona u vranë dhe 5 të tjerë u plagosën nga
MP-të.
Vazhdojnë të raportohen incidente në 2004-ën. 4 persona
në moshat 14,16, 20 dhe 38 vjeç u vranë nga një minë
antitank ndërsa mblidhnin bimë për rreth 1 km nga kufiri me
Maqedoninë më 17 maj. Më 24 maj një municion KB-1
shpërtheu gjatë trajnimit të personelit të projektit
për kontrollin teknik duke vrarë 2 njerëz dhe duke plagosur 18.
Hetimi vazhdoi më tej dhe e ndaloi këtë
program.[94]
Të dhënat për viktimat e minave dhe aksidenteve mbahen nga
AMAE që përdor sistemin IMSMA. Ato janë të mbledhura me
ndihmën e KKSH-së dhe VMA Kukësit, nëpërmjet komiteteve
antiminë dhe programeve të edukimit mbi rrezikun ndaj minave. 39
fshatra në zonat e minuara janë të mbuluara nga ky
rrjet.[95] Prej 1999 deri në 8
korrik 2004 të dhënat e AMAE-s përmbajnë informacione
për 269 viktima të minave/MP-ve dhe në verilindje të
Shqipërisë; 34 persona janë vrarë dhe 235 janë
plagosur. Të përfshirë janë dhe dy persona të
vrarë në dhjetor 2002 në një shpërthim MP-je
ndërsa ishin me bagëti brenda kufirit kosovar. Për shkak të
vështirësive dhe largësive të zonave të minuara dhe
fakti që këto incidente mund të mos raportohen numri aktual i
të plagosurve pritet që të jetë më i
lartë.[96]
Landmine/UXO/Cluster Munition Casualties 1999–8 July
2004
Total
Killed
Injured
1999
191
20
171
2000
35
4
31
2001
8
2
6
2002
7
2
5
2003
4
0
4
2004
24
6
18
Total
269
34
235
Grupi më i prekur nga incidentet me mina janë burrat e moshës
së punës. Nga numri i përgjithshëm i të plagosurve, 237
janë meshkuj dhe 20 janë femra dhe seksi i 12 vetave nuk
është raportuar. Fëmijët nën moshën 18
numërohen për 73 incidente (27 për qind), 132 në moshat
19-29 (49 për qind) 35 në moshat 40-60 (13 për qind), 8 mbi 60 (3
për qind) dhe mosha e 21 personat është e panjohur (8 për
qind ). Në kohën e incidenteve gjysma e të aksidentuarve ishin
duke bërë punë bujqësore, me bagëti ose duke shkuar
në shkollë.[97] Shumica e
viktimave ishin civilë; 22 viktima (8 për qind) ishin çminuesa,
16 (6 për qind) ishin ushtarakë dhe 12 (4 për qind) ishin police.
Në shtator 2001 drejtuesi i ekipit të grupit të çminimit
gjerman HELP me kombësi boshnjake u plagos nga një PMA-2 ndërsa
po monitoronte punën në zonën e
çminuar.[98]
Nga këto plagosje me mina/MP dëmtimet janë 46 këputje
të këmbëve, 31 këputje nën gju, 15 mbi gju dhe 12 ka
këputje të gjymtyrëve të sipërme. Së paku 11
të mbijetuar vuajnë nga plagë të syve, 6 të goditjeve
në trup dhe në këmbë dhe 19 vuajnë nga plagë
në pjesën e sipërme të trupit dhe në
krah.[99]
Minat antinjeri ishin shkaku i 170 aksidenteve (63 për qind) 29 nga
MP-të, 11 nga minat antitank, 6 nga municionet shpërthyese, 2 nga
ndezësat dhe shkaku i 31 aksidenteve nuk është raportuar. 20
aksidente ishin rezultat i aksidentit gjatë trajnimit. Incidentet sipas
vendeve janë në Tropojë (123), Has (98) duke përfshirë
dhe aksidentet e trajnimit, Kukës (40) dhe Kosovë (2). Vendi i
gjashtë aksidenteve nuk është identifikuar.
Një informacion i plotë për numrin e personave të vdekur
ose plagosur nga minat dhe MP-të nga të ashtuquajturat “hot
spote” në pjesë të tjera të Shqipërisë
që nga viti 1997 nuk është i njohur. Në 2003 AMAE dhe KNKK
filloi të hetonte mbi të plagosurit në këto zona. AMAE
raportoi në qershor 2004 që ato ishin përafërsisht rreth 400
të mbijetuar nga incidentet e
MP-ve.[100] Sipas burimeve
ushtarake më 31 mars 1997 dhe dhjetor 1998, 60 persona u vranë dhe 114
u plagosën në këto
zona.[101] Në 2000 shumë
fëmijë në qytetin lindor të Peshkopisë në
distriktin e Dibrës u plagosën rëndë dhe një
fëmijë u vra.[102]
Në korrik 2001 një civil u vra në urën e Gjadrit dhe
në nëntor 2 të rinj u plagosën rëndë në
Suç në rrethin e Burrelit në “hot
spot”.[103]
Ndihma për të mbijetuarit
Në vitin 2003 u miratua një strategji për të ndihmuar
integrimin e viktimave. Ajo ka për qëllim të krijojë
mundësitë për vazhdimësinë e ndihmës për
viktimave pas 2005-ës. Strategjia e ndihmës së viktimave
përfshin përmirësimin e kirurgjisë së traumas,
rehabilitimin dhe integrimin ekonomik të të mbijetuarve të minave
nëpërmjet skemës së financimeve të
vogla.[104] Më parë,
në vitin 2002, AMAE caktoi një mjek nga Kukësi si
përgjegjës për edukimin ndaj minave dhe ndihmës për
viktimat për të koordinuar dhe zhvilluar aktivitetet dhe për
të zhvilluar një plan veprimi për të plotësuar nevojat
e të mbijetuarve nga
minat.[105]
Institucionet shtetërore ofrojnë ndihmë mjekësore dhe
trajtim për viktimat. Spitali kryesor i specializuar është
Spitali Ushtarak Qendror Universitar në Tiranë. Spitali ka 3
departamente: Spitalin ushtarak , Institutin e kërkimeve ushtarake dhe
Qendrën kombëtare të traumës. Në të
kaluarën, Handikap International i ofroi Spitalit Qendror Universitar
Ushtarak pajisje ortopedike
kirurgjikale.[106] Ndonëse
Tirana është rreth 200 km larg nga zonat e minuara, duhen më
tepër se 5 orë udhëtim që e bën shumë të
vështirë për të mbijetuarit nga minat dhe familjet e tyre.
Qeveria e di që mundësia e shërbimeve shëndetësore
është problematike.[107]
Infrastruktura shëndetësore në zonat e minuara është
e papërshtatshme për trajtimin dhe rehabilitimin e viktimave të
minave.[108] Ajo është e
shkatërruar dhe i mungojnë paisjet bazë. Në shumë
spitale nuk ka elektricitet 24 orë në
ditë.[109] Mbas një
ndërhyrje fillestare të mbijetuarit e minave nëse është
e nevojshme dërgohen në vendet e specializuara, ose në kryeqytet
në Tiranë ose jashtë. Spitali rajonal i Kukësit
është spitali kryesor në zonën minuar. Në fillim
të vitit 2003 është raportuar që spitalit i mungonin rrezet
X dhe pajisje laboratorike dhe monitoret për pacientët e
traumës.[110] Pajisje
kirurgjikale me vlerë 100,000 USD ju ofruan spitalit me mbështetjen e
ITF-së dhe Departamentit të Shtetit të SHBA-së. Në
vazhdim në fillim të vitit 2004, 2 kirurgë dhe një
anestezist u trajnuan në
Slloveni.[111]
Ka spitale në nivele distrikti të cilët kanë pajisje
shumë të thjeshta por nuk kanë trajtim të
veçantë. Viktimat e minave mund të marrin ndihmën e
parë në këto spitale por në raste më serioze ata
transferohen në
Kukës.[112] Më 1999
në përgjigje të krizës së refugjatëve KNKK ofroi
pajisje kirurgjikale dhe medikamente në spitalet e rretheve në
verilindje të
Shqipërisë.[113]
Ekipet e çminimit kanë mundësi për të
dhënë ndihmën e parë dhe evakuimin e të viktimave
nëse është e nevojshme. Të gjithë grupet kanë
një ekip mjekësor (shpesh një mjek të kualifikuar) një
shofer me një makinë të pajisur plotësisht. Çminuesit
janë të gjithë të trajnuar për ndihmën e
parë.[114]
Rehabilitimi fizik është shumë i kufizuar dhe nuk ka
qëndra të tilla në zonat e minuara. Ka vetëm 3
fizioterapistë në Spitalin Kombëtar të Traumës në
Tiranë; të gjithë janë mjekë të cilët
trajnohen për 9 muaj. Fizioterapia nuk ushtrohet në zonat e
minuara.[115] Ka 12
fiziterapistë të tjerë në Shqipëri të cilët
janë trajnuar në shkolla të
larta.[116] KNKK ka ngulur
këmbë për rëndësinë e zhvillimit të
aftësive vendase në rehabilitimin fizik për të
përfituar të gjithë personat me probleme duke përfshirë
të mbijetuarit e
minave.[117]
Qendra Kombëtare e Protezave në Tiranë është i vetmi
vend që prodhon proteza për gjymtyrët e poshtëme si dhe
pjesë të tjera ortopedike për personat e me probleme fizike. Nuk
ka mundësi për të prodhuar proteza për gjymtyrët e
sipërme. Punonjësit e QKP-së janë 6 teknikë protezash
dhe 3 këpucarë. Qendra gjendet në Qendrën Kombëtare
të traumave në Spitalin Universitar Qendror Ushtarak dhe
është nën përgjegjësinë e Ministrisë së
Mbrojtjes. Nga korriku 1998 deri në janar të 2000 QKP u rinovua dhe u
ripajis nga Handicap International me fondacionet e EKOS që ishin
afërsisht $420,000.[118]
Të gjitha shërbimet janë pa pagesë përveç
karrigeve me rrota dhe patericave për të cilat pacientët duhet
të paguajnë nëse është e nevojshme. Shpenzimet duke
përfshirë rrogat e qëndrës janë të mbuluara nga
Qëndra Kombëtare e Traumave; sidoqoftë për shkak të
situatës ekonomike nuk ka buxhet për të mbuluar dhënien e
materialeve dhe kompenentëve.
Në 1998 filloi bashkëpunimi ndërmjet Spitalit Ushtarak dhe
Kryqit të Kuq Zviceran ku KKZ ofronte materiale dhe komponente për
prodhimin e gjymtyrëve artificialë deri në dhjetor të
2000-shit. Që prej janarit 2001 KNKK ofroi asistencë teknike dhe
materiale. Në vazhdim të furnizimit me komponentë KNKK ka ofruar
dhe ndihmë financiare për të mbijetuarit e minave. Që prej
2000-shit KNKK mbulon të gjitha kostot e transportit akomodimin dhe
një djetë për të mbijetuarit e minave dhe për një
të afërm shoqërues gjatë periudhës të nevojshme
për pajisjen me gjymtyrë artificialë në spital në
Tiranë.
Që prej 2001-shit janë prodhuar QPK-ja ka prodhuar 486 proteza,
prej të cilave 184 ishin për të mibijetuarit e minave: 134
proteza në 2003 (30 për të mbijetuarit); 168 në 2002 (71
për të mbijetuarit); dhe 184 në 2001 (83 për të
mbijetuarit).[119] Shumica e
të mbijetuarve të trajtuar në QPK janë të plagosur
në “hot
spote.”.[120]Nuk ka
mundësi në zonat e minuara për të ndihmuar viktimat duke
përfshirë dhe fëmijët të cilët kanë probleme
të syve si rezultat i
plagosjeve.[121]
Në 28 nëntor 2000 është nënshkruar një
marrëveshje dy vjeçare ndërmjet AMAK-ut dhe ITF-së
për të bashkëpunuar për ndihmën ndaj viktimave të
minave duke përfshirë mbështetje për pajisjen me proteza dhe
rehabilitimin e të mbijetuarve të minave në Institutin e
rehabilitimit në
Slloveni.[122] Që prej vitit
2001, 85 të mbijetuar janë rehabilituar në Slloveni
përfshirë dhe 33 në 2003. Me ndryshimin e politikave në
vitin 2003 vetëm rastet me gjymtime të krahëve ose rastet e
vështira janë trajtuar në Institutin në
Slloveni.[123] ITF ka financuar
$326,275 për programin e viktimave në Shqipëri që prej vitit
2001: $209,300 në
2003;[124]$16,975 në
2002;[125] $100,000 në
2001.[126]
Nuk ka asnjë shkollë protezash ose ortopedike për të
trajnuar teknikë. Për rrjedhojë asnjë nga teknikët e
QKP-së nuk bërë trajnim të kualifikuar sidoqoftë
të gjithë kanë janë trajnuar në punë. Si
pjesë e marrëveshjes midis qeverisë shqiptare dhe turke një
teknik u dërgua për trajnim në Turqi. Teknikët gjithashtu
shoqërojnë të gjymtuarit të cilët dërgohen në
Institutin e rehabilitimit në Slloveni ku ata marrin pjesë aktive
në prodhimin e gjymtyrëve dhe në procesin e rehabilitimit
nën vëzhgimin e stafit të institutit. Dy teknikë u trajnuan
në nëntor 2003; në total 13 trajnime rehabilitimi i janë
ofruar QKP-së që në vitin
2001.[127] Në prill 2001,
KNKK ofroi trajnim dyjavor drejtorit dhe gjashtë teknikëve të
QKP-së në
Itali.[128] KNKK financoi
gjithashtu trajnimin e stafit ortopedik në Qershor-Korrik 2001 në
Slloveni.[129] Mundësitë
për punësimin dhe integrimin ekonomik të mbijetuarve të
minave janë të kufizuara veçanërisht në zonat me
nivel të lartë të papunësisë dhe varfërisë.
Shumë prej të mbijetuarve nga minat janë shpesh nga komunitetet e
bujqve dhe blegtorve.
Një OJQ nga Kukësi ka vepruar në verilindje të
Shqipërisë që prej dhjetorit 2000 duke ofruar mbështetje
psiko-sociale për të mbijetuarit e minave dhe familjeve të tyre
në 39 fshatra në 3 distrikte rrethe si Hasi Kukësi dhe Tropoja.
Aktiviteti përfshin mbështetje logjistike dhe ndihmon të
mbijetuarit e minave të kenë mundësi për kujdes
mjekësor për shërbime konsultuese për kampe verore për
fëmijët e të mbijetuarve nga minat për të
ndërhyrë për të drejtat e të mbijetuarve të minave
dhe për trajnim dhe në aktivitete të mundësimit të
të ardhuarave ekonomike. Në korrik 2004, 228 të mbijetuar të
minave u regjistruan si anëtarë të VMA
Kukësit.[130]
Në shtator 2003, VMA në bashkëpunim me AMAE, filloi një
projekt për mundësimin e të ardhurave në rrethet e minuara
me mbështetjen e ITF-së dhe Departamentit të Shtetit të
SHBA-së. Projekti ka për qëllim që të ndihmojë 40
kryefamiljarë çdo vit për tre vjet me rradhë me trajnim
në aktivitete për mundësimin e të ardhurave. Huatë do
ti japin mundësi përfituesve të blejnë lope, dhi, pula ose
bletë ose të zhvillojnë aktivitete bujqësore.
Përfituesit zgjidhen në bazë të një vëzhgimi
socio-ekonomik të bërë nga VMA. Ky është bërë
për të gjithë të mbijetuarit ose familjet e të
vrarëve por është i kufizuar për shkak të mungesës
së burimeve. Që prej korrikut 2004, ju janë dhënë 46
lopë për 29 të mbijetuar dhe 90 për qind e përfituesve
po kthejnë borxhet. Në vazhdim VMA trajnon 50 persona dhe familjet e
tyre mbi zhvillimin dhe manaxhimin e ekonomisë shtëpiake ku UNICEF ka
ndihmuar 7 të mbijetuar të tjerë me
bletë.[131]
Një iniciativë tjetër në këtë drejtim
është ajo e KNKK-së nga prilli në nëntor 2001 që
ofroi $5,500 për projektin "Këpucari" të Kryqit të Kuq
Shqiptar i cili trajnoi 12 të mbijetuar nga minat për rrethin e Hasit,
Kukësit për të bërë
këpucë.[132]
Në dhjetor 2003, Ambasada Amerikane në Tiranë organizoi
“NAtën e njëmijë darkave” në të cilin u
mblodhën $23,000 për t'u përdorur për të mirën e
fëmijve të mbijetuar apo fëmijët e viktimave të
minave.[133]
Dy të mbijetuar nga Shqipëria morën pjesë në
Gjenevë në trajnimin Ngritja e Zërave në shkurt 2004.
Në 2003 dhe 2004, me raportin e Nenit 7, Shqipëria dërgoi
Formën vullnetare J për të raportuar mbi viktimat e minave.
Në vazhdim kordinatori i ndihmës ndaj të viktimave të
Monitorimit të minave në një vizitë në shkurt të
vitit 2003, arriti në përfundimet që në fund të
krizës së Kosovës donatorët humbën interesin në
këtë rajon dhe shumë shoqata joqeveritare të cilat
potencialisht mund të ndihmonin të mbijetuarit kanë ikur për
shkak të mungesës së
fondeve.[134]
Një studim mbi asistencën ndaj viktimave të minave në
2003 identifikoi shumë sfida për t'i dhënë ndihmën e
duhur të mbijetuarve të minave në verilindje të
Shqipërisë ku përfshihen: mundësia për të pasur
shërbimin e duhur shëndetësor dhe rehabilitimin;
përmirësimi dhe rritja e infrastrukturës për rehabilitim dhe
mbështetje psiko-sociale duke krijuar mundësitë për
punësim dhe të ardhura; përmirësimin e aftësive të
punonjësve të shëndetit duke përfshirë doktorët
infermierët psikoterapistë dhe teknikët ortopedë; duke
rritur ndërgjegjësimin për të drejtat dhe nevojat e
personave me aftësi të kufizuar; duke vendosur një sistem social
efektiv të shëndetit dhe legjislacionin për të mbrojtur
të drejtat e të mbijetuarve nga minat dhe disa personave me
aftësi të kufizuar; duke siguruar fondet e duhura për
mbështetjen e programeve dhe duke u munduar për të gjetur
programme mbështetës dhe OJQ vendase dhe agjencit për të
siguruar vazhdimësinë e
programeve.[135] Në 2003
janë bërë përparime përsa i përket këtyre
sfidave.
Politika dhe praktika për personat me paaftësi
Ministria e Punës dhe Çështjeve sociale është
përgjegjëse për çështjet lidhur me të
gjithë personat me paaftësi ku përfshihen dhe viktimat e minave.
Të mbijetuarit nga minat gëzojnë të gjitha të
drejtat si gjithë personat me paaftësi në Shqipëri.
Njerëzit të cilët bëhen të paaftë si rezultat i
plagosjeve gëzojnë pagesë paaftësie dhe ju paguhen 85
për qind e të ardhurave të zakonshme. Sidoqoftë shumë
pak nga të mbijetuarit e marrin pagesën mujore dhe vetëm ata
që kanë qënë të punësuar në kohën
që janë plagosur. Për shumicën e njerëzve në zonat
e minuara, jeta mbështetet në punën e tokës së
tyre.[136] Pension një
vjeçar jepet për personat e plagosur gjatë detyrës
siç janë policët kufitarë ose ushtarët që
vendosin shenjat e minave. Nuk ka detyrim statutor për të ofruar
proteza të plagosurve. VMA Kukësi është duke
ndërhyrë tek qeveria për të aprovuar ligjet për të
mundësuar të mbijetuarit e minave të hyjnë në
skemën e sigurimeve
shoqërore.[137]
Ka dy ligje të tjera që ofrojnë Ndihme Ekonomike
personave me paaftësi në Shqipëri. Në vitin 1993 ligji 7710
të ofron një ndihmë në kesh për familjet e varfëra
me të ardhura të papërshtatshme ose me një anëtar
familje të paaftë. Ligji 8008 ofron një ndihmë në kesh
për personat me paaftësi. Më 1998 vlera e ndihmës ekonomike
ishte 6,437lekë (rreth $55)për muaj për një familje prej 6
vetash. Sidoqoftë dispozitat e plota të ligjit nuk janë zbatuar.
Pagesa mesatare mujore është raportuar 3,200 lekë ($27) në
muaj. Ndihma ekonomike e ofruar është e pamundur të
plotësojë nevojat ditore të
familjes.[138]
Programi i Handicap International në Shqipëri në vitin 2004
përqëndrohet në ndërtimin e kapaciteteve të
organizatave vendase që merren me paaftësinë për të
promovuar ndërgjegjësimin për çështjet e
paaftësisë, përmirësimin e legjislacionit dhe shërbimet
ekzistuese dhe për të kontribuar për integrimin në
shoqëri të personave të
paaftë.[139]
[1] Parlamenti aprovoi njëzëri dhe pa
rezerva ratifikimin. Shih Landmine Monitor Report 1999, f.
699. [2] Shih Landmine Monitor Report 1999,
f. 699. [3] Titulli i plotë
është Vendim i Këshillit të Ministrave No. 269 “Mbi
ndalimin e përdorimit, magazinimit, prodhimit dhe transferimit të MANJ
dhe shkatërrimin e tyre” 25 maj
2000. [4] Interviste me Arben Brahën,
Drejtor, Qendra Shqiptare e Veprimit ndaj Minave, Tiranë 15 mars 2004;
Raporti mbi Nenin 7, Forma A, 30 prill 2003; interviste me Jab Swart,
Këshilltar teknik, PNUD, Tiranë, 28 mars
2003. [5] Interviste me Arben Brahën,
Drejtor, AMAE, Tiranë, 28 mars
2004. [6] Prezantim i Shqipërisë,
Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave, edukimin mbi rrezikun e
minave dhe teknologjinë e aksionit të minave, Gjenevë, 11 shkurt
2004. Kjo është referencë e nenit 278 të Kodit Penal
Shqiptar i cili imponon sanksione penale për “prodhimin e armëve
dhe municioneve, bombave, minave ose eksplozivëve pa autorizimin e
autoriteteve qeveritare” dhe për transferimin e “armëve,
municioneve dhe eksplozivëve”
[7] Deklaratë e Pavli Zërit,
Zëvëndës Ministër i Mbrojtjes, Takimi i pestë i
Shteteve palë, Bangkok, 15-19 shtator
2003. [8] Shih Raportin mbi Nenin 7,
dërguar në 30 prill 2004 (për vitin kalendarik 2003); 30 prill
2003 (për vitin kalendarik 2002); 3 prill 2002 (raporti daton 10 janar
2002) (për vitin kalendarik 2001). Raporti fillestar pritej në 28
janar 2001. [9] Shih Landmine Monitor Report
2002, f. 51. Në vitin1999, është raportuar që ekipet e
xhenjerëve të ushtrisë së SHBA-së u vendosën
në Shqipëri me mina antinjeri dhe me sistemin e shpërndarjes
së tyre si pjesë e ”Task Force Haëk” për
mbështetjen e operacioneve në
Kosovë. [10] Parlamenti ratifikoi
KAK-un më 25 korrik 2002 dhe instrumentat e ratifikimit u depozituan
në OKB më 28 gusht 2002. [11]
Shih Landmine Monitor Report 1999, f.
699. [12] Shih Landmine Monitor Report
1999, f. 700. [13] Shih Landmine Monitor
Report 2000, f. 560, citohet deklarata për shtyp e UNMACC–ut No. 1,
27 tetor 1999. [14] Disa stoqe ishin
në kushte shumë të këqia; mbi 90 perqind ishin më
tëpër se 30 vjeçare. Në një zonë, 80 ton mina
ishin të vendosura në tunele të mbyllur më 1997 për
të parandaluar vjedhjen. Në prill 2000, personeli i NATO-s që
kreu inventarin u lejua të hynte në tunele nga njerez të
armatosur që kontrollonin zonën. Stoqet u dërguan në 57
zona ushtarake të sigurta. Shih Landmine Monitor Report 2001, f.
597. [15] Tre tipet ishin “Mina ANJ
me fragmentim” (930,050 cope – version shqiptar i POMZ-2);
“Minë ANJ Fibër” (132,100 copë – variant i
minave PMN); dhe “Mina ANJ bakelit/dru” (545,270 copë
–variant i PMD-6). Shih Landmine Monitor Report 2000, f. 561, dhe
Landmine Monitor Report 2001, f. 597. [16]
Shih Landmine Monitor Report 2002, f.
51. [17] Shih Landmine Monitor Report
2002, f. 51–52. [18] Raporti Nenit
7, Forma D, 30 prill 2003. [19] Raporti
Nenit 7, 10 janar 2002, Përmbledhja dhe seksioni 3.
[20] Shih Landmine Monitor Report 2000,
f. 562–563. [21]Prezantim i
Shqipërisë, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave, 11
shkurt 2004. [22] Raporti Nenit 7, Forma
C, Tabela 1, 30 prill 2004 (për vitin kalendarik
2003). [23] Raporti Nenit 7,
Përmbledhja and Seksioni 3, 3 prill 2002. Shih gjithashtu, Raporti Nenit 7,
shtojcën: Programi Shqiptar i veprimit ndaj minave, 30 prill 2004; Landmine
Monitor Report 2002, f. 53; Landmine Monitor Report 2003, f. 67. Zonat e
minuara përfshinin mina PMA-1, PMA-1A, PMA-2, VPMA-2, PMA-3, PMR-2A dhe
MRUD, si dhe TMM-1, TMA-4 dhe TMA-5 mina antitank. Pothuajse të gjitha
minat ishin prodhim Jugosllav. Janë identifikuar: KB-1 (serbe), Mk118
(NATO), raketë M79 (Serb), M62 dhe granata të paidentifikuara të
hedhura me raketë graketa (Serb ose UCK), raketa të drejtuara nga larg
(Serb origin), dhe Mk83 (tipe të ndryshme, NATO). Shih Landmine Monitor
Report 2002, f. 52–53. [24] Raporti
Nenit 7, Seksioni 3, 3 shkurt 2002. [25]
Shih Landmine Monitor Report 1999, f.
701. [26] Shih Landmine Monitor Report
2002, f. 58. [27] Raporti Nenit 7,
Shtojca, 30 prill 2004. Në shkurt 2004, është raportuar që
të gjitha hotspotet janë pastruar nga Forcat e Armatosura me
ndihmën e SHBA-së dhe NATO-s. “The Albania Mine Action
Programme,” Reay Group, “Workshop on the Implementation of the
Ottawa Convention,” Bukuresht, 2-3 Shkurt 2004.
[28] Shih Landmine Monitor Report 2000,f.
562-563. Sasia prej 600,000 minave antinjeri të vjedhura është
dhënë nga shefi i atëhershëm i municioneve të
Shqipërisë në dy raste në vitin 2000. Më vonë
një raport thotë që 526,818 "armë" (jo të gjitha mina)
u rrëmbyen. Ai vazhdon me idenë se ky ishte burimi kryesor për
armatosjen e UCK-së; Ian Davis, "Armët e vogla dhe të lehta
në Republikën Federale të Jugosllavisë," Saferworld, maj
2002, f. 56. [29] Intervistë
telefonike me Vladimir Malkaj, PNUD-Albania, 9 Shtator
2004. [30] "Carmatimi," Kathimerini
(gazette greke në gjuhën angleze), 17 Dhjetor 2003. Shih Landmine
Monitor Report 2001, f. 597, dhe Landmine Monitor Report 2003, f.
67-68. [31]Shih Landmine Monitor Report
1999, f. 701. [32] Komiteti Shqiptar i
Veprimit ndaj Minave kryesohet nga Zv. Ministri i Mbrojtjes dhe përfshin
përfaqësues nga ministri të ndryshme, nga PNUD, UNICEF, KNKK dhe
donatorët kryesorë. [33] Shih
Landmine Monitor Report 2002, f.
53–54. [34] Raport i Nenit 7,
Shtojca, 30 prill 2004 (për vitin kalendarik
2003). [35] Prezantim mbi Programin
shqiptar të veprimit të minave, Komiteti i përhershëm mbi
pastrimin e minave, edukimin mbi rrezikun e minave dhe teknologjinë e
aksionit të minave, Gjenevë, 5 shkurt
2003. [36] I njëjtë; Raport i
Nenit 7, Forma F dhe Aneksi C, 30 prill 2003. Shih gjithashtu Landmine Monitor
Report 2003, f. 68-69. [37]
Parathënia nga Pavli Zeri, Zv. Ministër i Mbrojtjes, Deputy Minister
of Defense, Raport i Nenit 7, 30 prill 2003. Në raport njihen kufizimet e
mëtejshme për shkak të financimeve të pakta, koordinimit dhe
statusit të paqartë ligjor. [38]
Raport i seminarit të Planifikimit të veprimit kombëtar të
minave, 17–18 qershor 2002, f. 3-4,
25-27. [39] Grupi i Kontaktit të
mobilizimit të burimeve, “Rishikimi i burimeve për të
arritur qëllimet e konventës,” paraqitur nga Norvegjia në
Komitetin e përhershëm mbi statusin e përgjithshëm dhe
operacional të konventës, Gjenevë, 25 qershor 2004.
[40] Raport i Nenit 7, Forma G, Tabela 3
dhe shtojca, 30 prill 2004; AMAE, "Raporti vjetor 2003," 15 prill 2004, f. 8;
Prezantim i Shqipërisë, Komiteti i përhershëm , 5 shkurt
2003. [41] Prezantim i
Shqipërisë, Workshop Reay Group, Bukuresht, 2-3 shkurt 2004. Në
atë takim, Shqipëria raportoi në 2003 u arrit reduktimi i
një siperfaqe prej 1,957,000 metër katrore. Raporti vjetor i AMAE-s
për vitin 2003 dhe raporti i Nenit 7 i 30 prillit 2004 përcakton se
vetëm 110,401 metër katrore u çlirua në vitin
2003. [42] Intervistë telefonike me
Arben Braha, AMAE, 5 korrik 2004. [43]
AMAE, "Raporti vjetor 2003," f. 8. [44]
Raporti i Nenit 7, Shtojca, 30 prill
2004. [45] Email nga Christina Svane, DCA,
18 gusht 2004. Më pare, DCA raportoi që në vitin 2003
është pastruar 205,909 metër katrore. Përgjigja e
pyetësorit të Montorimit të Minave nga DCA, 24 shkurt
2004. [46] Prezantimi i
Shqipërisë, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave,
edukimin mbi rrezikun e minave dhe teknologjinë e aksionit të minave,
Gjenevë, 22 qershor 2004 dhe intervistë me Arben Braha, AMAE, 5 korrik
2004. [47] Intervistë me Arben Braha,
AMAE, 5 korrik 2004. [48] Prezantim i
Shqipërisë, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave, 5
Shkurt 2003; Raporti i Nenit 7, Forma F dhe aneksi C, 30 prill
2003. [49] AMAE, "Komunikimi i
elementëve të planit për zbatimin e Nenit 5 të
Konventës së Otavës (draft)," 18 qershor 2004, f.
6-8. [50] AMAE, "Raporti vjetor 2003," 15
prill 2004, f. 9. [51] Raport i Nenit 7,
Shojca, 30 prill 2004; AMAE, " Raporti vjetor 2003,"15 prill 2004, f. 5. Ashtu
si në strategjinë origjinale të veprimit të minave,
qëllimi ishte për të pastruar të gjitha zonat e minuara me
prioritet të lartë dhe të mesëm në fund të vitit
2005. Strategjia përfshinte marrjen e përgjegjesisë nga qeveria
në 2004-2005. [52] Prezantim i
Shqipërisë, Komiteti i përhershëm i çminimit, 11
shkurt 2004. [53] Intervistë me
Arben Braha, AMAE, 5 korrik 2004. [54]
Raport i Nenit 7, Forma G, Tabela 2, 30 prill 2004. Më pare ishte
raportuar se më 2001, 744 mina antinjeri u gjetën dhe u
shkatërruan (shih Landmine Monitor Report 2002, f.
57-58). [55] Raport i Nenit 7, Shtojca,
30 prill 2004. [56] Shih Landmine Monitor
Report 1999, f. 702, dhe Landmine Monitor Report 2000, f.
563-565. [57] Raport i Nenit 7, Shtojca,
30 prill 2004. [58] Raport i Nenit 7,
Seksioni 1.2.3, 10 Janar 2002. [59] AMAE,
"Programi Shqiptar i Veprimit të Minave," document i shpërndarë
në takimet e komiteteve të përherëshme, Gjhenevë, maj
2002, f. 2-3. [60] AMAE, "Seminar i
Planifikimit të Veprimit Kombëtar të Minave" Raport, 17-18
qershor 2002, f. 25-27. [61] AMAE,
"Raporti vjetor 2003," f. 9. [62] AMAE, "
Seminar i Planifikimit të Veprimit Kombëtar të Minave " Raport,
17-18 qershor 2002, f. 25-27. Rezultatet e kontrollit teknik në 2003 nuk
janë të përfshira raportin e nenit 7 për vitin 2003 ose
në raportin e AMAE-s për vitin
2003. [63] Prezantim i
Shqipërisë, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave, 11
shkurt 2004; Prezantim i Shqipërisë, seminar i grupit Reay, Bukuresht,
2-3 shkurt 2004. [64] Email nga Steven
Olejas, Ekipi i veprimit të minave, DCA, 6 tetor 2004. Raport i nenit 7,
Shtojca, 30 prill 2004 (për vitin kalendarik 2003), dhe AMAE, " Raporti
vjetor 2003," f. 9. [65] Prezantim i
Shqipërisë, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave, 22
qershor 2004. Projekti i kontrollit teknik mbeti i nderprerë deri në 9
shtator 2004. Intervistë telefonike me Arben Braha, Drejtor, AMAE, 9
Shtator 2004. [66] AMAE, " Raporti vjetor
2003," f. 9. [67] Email tek Landmine
Monitor (HI) nga Arben Braha, AMAE, 26 Gusht
2004. [68] KNKK, "Raporti Special: Aksioni
i minave 2003," f. 38. [69] Raport Neni 7,
Forma I, 30 prill 2004 (për vitin kalendarik
2003). [70] Email nga Sabina Beber,
Drejtoreshë për marrdhëniet ndërkombëtare, ITF, 27
shkurt 2004. [71] Shqipëria," Things
that go Bang (buletin), UNICEF, No.11, Dhjetor
2003. [72] Raport Neni 7, Form I dhe
aneksi E, 30 prill 2003 (për vitin kalendarik 2002). Shih Landmine Monitor
Report 2003, f. 71. [73] Raport i Nenit 7,
Form I, 30 prill 2004 (për vitin kalendarik 2003). Numri i njerëzve
që kanë marrë pjesë në programin e ERM në 2003 nuk
është dhënë nga AMAE apo ndonjë organizatë
tjetër. [74] Raport i Nenit 7, Forma
I, 30 prill 2004 (për vitin kalendarik
2003). [75] Raport i Nenit 7, Forma I, 30
prill 2004 (për vitin kalendarik), dhe raporti i AMAE-s, "Raporti vjetor
2003," f. 10. [76] AMAE, "Planet për
zbatimin e nenit 5," 18 Qershor 2004, f.
7. [77] Zvogëlimi i rrezikut të
minave dhe ndihma ndaj viktimave: UNICEF Shqipëri," Journal of Mine Action,
çështja 7.1, 2003, f. 71-72. Shih Landmine Monitor Report 2002, f.
58. [78] Shih Landmine Monitor Report
2003, f. 69-70. Në 2002, AMAE përfshiu në raportin vjetor detaje
për këto organizata, por jo në
2003. [79] AMAE, "Update on Albanian Mine
Action Program" 5 maj 2003, f. 3; "UNDP Update Komiteti i Përhershëm
mbi pastrimin e minave, 17 Maj 2003. FSD harxhoi $1,152,822 për
çminim dhe vëzhgim 2003, krahasuar me 1,030,000 në 2002 dhe DCA
shpenzoi $1,571,847, krahasuar me $1,261,995 në 2002. DCA përgjigj
pyetësorit të LM, 24 Shkurt 2004; SFD, "Shqipëria Raporti final
2003," Aneksi B, 31 Dhjetor 2003; Landmine Monitor Report 2003, f.
69. [80] AMAE, "Update on Albanian Mine
Action Program," 5 Maj 2003, f. 3; "UNDP Update Komiteti i Përhershëm
mbi pastrimin e minave, 17 Maj 2003. Buxheti total i AMAE për 2003 ishte
$5,066,000. Sidoqoftë, kjo përfshin $2 milion për projektinn e
kontrollit teknik 2003-2005, dhe në fakt nuk ka shpenzime për
kontrollin teknik në 2003. [81] AMAE,
"Raporti Vjetor 2003," f. 14; SFD, " Shqipëria Raporti final 2003," Aneksi
B, 31 Dhjetor 2003; DCA përgjigjë pyetësorit të LM, 24
Shkurt 2004. [82] AMAE, " Raporti Vjetor
2003," f. 14. AMAE nuk ka sqaruar nëse këto shuma janë
përfshirë në fondet e SHBA-së prej $263,000 e cila
raportohet në tabelë. [83]
Vetëm nëse shënohet ndryshe, informacione vjen nga raportet
individuale të çdo vendi në botimin e Landmine Monitor Report.
Në disa raste, fondet ishin sipas raportit fiskal të vendit dhe jo
vitit kalendarik 2003. Landmine Monitor ka konvertuar monedhat dhe ka
rrumbullakosur shifrat. [84] Email nga
Sabina Beber, ITF, 27 Shkurt 2004; ITF, "Raporti vjetor 2003," f. 36-39. ITF
shënon që shifra $2.4 milion në 2003 përfshin dhe donacionet
e Republikës Ceke, Komitetit Europian, Gjermanisë,
Shqipërisë, SHBA-së, dhe donatorët
privatë. [85] Prezantim i
Shqipërisë, Reay GroupWorkshop, Bukuresht, 2-3 Shkurt
2004. [86] Prezantim i
Shqipërisë, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave, 5
Shkurt 2003. [87] "UNDP Mine Action
Projects: Funding Requirements (2004)," document i shpërndarë në
takimet e komisioneve të përhershme, Gjenevë, 9-12 Shkurt
2004. [88] AMAE, "Planet për zbatimin
e Nenit 5," 18 Qershor 2004, f. 6-8. [89]
Të dhëna sipas Raporteve të mëparshme të Landmine
Monitor. Nuk ka të dhëna financiare për vitin
1999. [90] AMAE, " Planet për
zbatimin e Nenit 5," 18 Qershor 2004, f.
3. [91] Deklarëtë nga Amb.
Vladimir Thanati, Komiteti i Përhershëm mbi pastrimin e minave,
edukimin mbi rrezikun e minave dhe teknologjinë e aksionit të minave,
Gjenevë, 14 Maj 2003; intervistë me Arben Braha, AMAE, 5 Korrik
2004. [92] Burimi kryesor për
informacionin e këtij seksioni ishin të dhënat nga AMAE, të
dhëna me email tek Landmine Monitor (HI) nga Juliana Buzi, Specialiste e
Veprimit të Minave, 15 Korrik 2004. Burimet e tjera përmenden kur
është e përshtatshme. [93]
Intervistë me Veri Dogjani, AMAE, Tiranë, 9 Qershor
2004. [94] “Albanian court frees
Briton, Bosnian implicated in death of two Albanian de-mining trainees,”
Associate Press, 15 Qershor 2004. [95]
Intervistë me Arben Braha, Drejtor, AMAE, dhe Jab Swart, UNDP Albania, nga
Kordinatorja e Landmine Monitor Victim Assistance, Tiranë, 24 Shkurt
2003. [96] Claude Tardif,
Ortho-Prosthetist, “Physical Rehabilitation Program Review:
Albania,” KNKK Gjenevë, 24–28 Mars 2003, f. 2.
[97] Raporti Nenit 7, Forma J, 30 Prill
2004. [98] “Raporti AMAE-s”
Shtator 2001. [99] Detaje specifike
të plagosjeve nuk janë për të gjithë të
mbijetuarit nga minat. [100] AMAE,
“Elementët komunikues të planeve për zbatimin e Nenit 5
të Konventës së Otavës (draft),” 18 Qershor 2004, f.
1. Në Shkurt 2003, AMAE përcaktoi që hotspotet nuk janë
nën mandatin ë saj. Intervistë me Arben Braha, Drejtor, AMAE, dhe
Jab Swart, Keshilltar teknik, Programi i Veprimit ndaj Minave PNUD,
Shqipëri, nga Kordinatorja e Landmine Monitor Victim Assistance Research,
Tiranë, 24 Shkurt 2003; shih Landmine Monitor Report 2002, f.
52. [101] Landmine Monitor Report 1999,
f. 703. [102] Takimi Koordinues i
Ndërgjegjësimit ndaj Minave, 16 Qershor 2000; email tek Landmine
Monitor nga UNICEF Shqipëri, 16 Qershor
2000. [103] Intervistë me Capt.
Emanuele Andreottola, Team Leader – Task Area 1, Zyra AMODATT (NATO),
Tiranë, 22 Mars 2002; “Post Operational Report,” Ammunition
Management Ordnance Disposal Advisory Training Team (AMODATT), Faza 5, 2 Tetor
2000–24 Shtator 2001. [104] Raport
Neni 7, Forma J, 30 Prill 2004. [105]
Intervistë me Arben Braha, Drejtor, AMAE, dhe Jab Swart, PNUD
Shqipëri, 24 Shkurt 2003. [106]
Claude Tardif, "Albania,” KNKK Gjenevë, 24-28 Mars 2003, f.
6. [107] Këshilli i Ministrave,
“Raport mbi përparimin për zbatim 2002, Objektivat dhe Vizioni
afatgjatë i NSSED, Plani Prioritar i veprimit 2003,” Republika e
Shqipërisë, Tiranë, 8 Maj 2003; shih gjithashtu Hermine De Soto,
Peter Gordon, Ilir Gedeshi, dhe Zamira Sinoimeri, “Varfëria në
Shqipëri: Vëzhgim cilësor,” Dokument teknik i Bankës
Botërore No. 520, Mars 2002, f.
68-73. [108] Raport mbi Seminarin e
planifikimit kombëtar Shqiptar të veprimit ndaj minave, Tiranë,
17-18 Qershor 2002. [109]
Intervistë me Dr. Mark Nufi, Drejtor, Spitali Kukes, dhe Dr. Behar
Kastrati, Spitali Krumë, nga Kordinatorja e Landmine Monitor Victim
Assistance Research, 25 Shkurt 2003.
[110] Intervistë me Dr. Mark Nufi,
Drejtor, Spitali Kukes, 25 Shkurt 2003.
[111] Raport i Nenit 7, Forma J, 30
Prill 2004; ITF, “Raporti Vjetor 2003,” f.
38. [112] Intervstë me Dr. Behar
Kastrati, Spitali Krumë, 25 Shkurt 2003.
[113] Raporti Special i KNKK-së,
“Mine Action 1999,” KNKK, Gjenevë, Gusht 2000, f.
33. [114] Intervistë me Arben
Braha, Drejtor, AMAE, dhe Jab Sëart, PNUD Shqipëri, 24 shkurt
2003,. [115] Intervistë me Dr. Veri
Dogjani, AMAE, 24 shkurt 2003. [116]
Intervistë me Merita Myftari, Kordinatore projekti, HI, Tiranë, 28
shkurt 2003. [117] Claude Tardif,
Ortho-Prosthetist, “Physical Rehabilitation Program Revieë:
Albania,” KNKK Gjenevë, 24–28 Mars
2003. [118] Intervistë me Eliane
Santenac, Drejtoreshë, HI Shqipëri, Tiranë, 26 shkurt
2001. [119] Rainer Knoll,
Ortho-Prosthetist, "Physical Rehabilitation Program Review: Albania," KNKK
Gjenevë, 15.03-25.03.2004; intervistë me Dr Harun lljazi, Drejtor,
Qëndra Kombëtare e Protezave, Tiranë, 27 shkurt 2003; Claude
Tardif, "Albania," KNKK, 24-28 Mars 2003, f. 3,
7. [120] Intervistë me Arben Braha,
Drejtor, AMAE, dhe Jab Swart, PNUD, 24 shkurt
2003. [121]
Njësoj. [122] ITF, "Raporti Vjetor
2001", f. 18. [123] ITF, "Raporti
Vjetor 2003", f. 27, 37 Email nga Sabina Beber, ITF, 20 maj
2004. [124] Email nga Sabina Beber, ITF,
27 shkurt 2004. [125] Email nga Sabina
Beber, ITF, 18 qershor 2003; ITF,"Raporti Vjetor 2002"
f.32 [126] Email tek Landmine Monitor
(HI) nga Eva Veble, ITF, 17 Maj
2002. [127] ITF, "Raporti Vjetor 2003",
f. 27, 37; Email nga Sabina Beber, ITF, 20 maj
2004. [128] Claude Tardif,
"Albania,” KNKK, 24-28 Mars 2003, f. 9.
[129] Mine Action Year 2001,”
Deklaratë e KNKK Shqipëri; ITF, “Raporti vjetor 2002,” f.
23. [130] Email tek Landmine Monitor
(HI) nga Jonuz Kola, Drejtor ekzekutiv, VMA-Kukesi, 15 korrik
2004. [131] Njësoj dhe 16 korrik
2004; Shoqata e Viktimave të minave dhe armëve, "Raporti vjetor 2003,"
Kukes, f. 7. [132] Aksioni ndaj minave
2001,” Deklaratë e KNKK
Shqipëri. [133] Raporti i Nenit 7,
Forma J, 30 prill 2004. [134]
Vëzhgim nga, Kordinatorja e Landmine Monitor Victim Assistance, gjatë
vizitës në Shqipëri, 22-28 Shkurt
2003. [135] Për më tepër
informacion mbi programin e ndihmës për viktimat e minave shih
"Landmine Victim Assistance in South East Europe," HI, Bruksel, Shtator 2003,
tek
www.handicapintemational.be/downloads/ ITFVAStudyfinalreport.pdf [136]
Intervistë me Dr Veri Dogjani, AMAE, 24 shkurt
2003. [137] Shoqata e Viktimave të
minave dhe armëve, "Raporti vjetor 2003," Kukes, f.
7. [138] Hermine De Soto, Peter Gordon,
Ilir Gedeshi, dhe Zamira Sinoimeri, "Varfëria në
Shqipëri:Vëzhgim cilësor," Dokument teknik i Bankës
Botërore No. 520, Mars 2001, f.
35-36. [139] Intervistë me Merita
Myftari, HI, 28 Shkurt 2003.
About Us
Our Research Products