Landmine Monitor Report 2003’ün (Mayın İzleme
Raporu) verdiği zengin bilgiler de açıkça
gösteriyor ki, Mayın Yasaklama Anlaşması ve genelde
mayın karşıtı hareket, mayınların temizlenmesi,
hayatların, kol ve bacakların kurtarılmasında
dünyanın her bölgesinde önemli kazanımlar elde ediyor.
Ancak halen ciddi sorunlar var. LMR 2003’ün kapsadığı
dönem Mayıs 2002-Mayıs 2003. Editörler mümkün olan
yerlerde Haziran ve Temmuz 2003’te ulaşan önemli bilgileri de
eklediler. Mayın karşıtı eylemler ve mayın
kurbanlarına ilişkin istatistikler genel olarak 2002 yılına
ait.
+ Antipersonel mayınların uluslararası düzeyde yaygın
reddi
31 Temmuz 2003 itibariyle toplam 134 ülke Mayın Yasaklama
Anlaşması’nda devlet olarak taraftır, 13 tanesi ise
anlaşmayı imzalamış ama henüz tasdik etmemiştir,
bu da toplamda dünya ülkelerinin dörtte üçünden
fazlası ediyor. Son Mayın Raporundan beri, her ikisi de
mayınlardan etkilenen Afganistan ve Kıbrıs da anlaşmayı
imzaladılar. Bir dizi başka hükümet, anlaşmaya
katılma doğrultusunda önemli adımlar attılar ve
anlaşmayı onaylama eğiliminde olduklarını
gösterdiler.
- Küresel çapta sorunlar
Toplam 200 milyon antipersonel mayın stoku ile 47 ülke, halen
Mayın Yasaklama Anlaşması’nın dışında
bulunuyor. Bu ülkeler arasında BM Güvenlik Konseyi’nin
beş daimi üyesinden üçü (Çin, Rusya ve ABD),
Orta Doğu’nun çoğu, eski Sovyet cumhuriyetlerininin
çoğu ve birçok Asya ülkesi bulunuyor.
+ Daha az sayıda hükümet antipersonel mayın
kullanıyor
LMR 2001’deki asgari dokuz, LMR 2001’deki 13 hükümetin
antipersonel mayın kullanmasına kıyasla bu rapor döneminde
(Mayıs 2002’den buyana) altı hükümet antipersonel
mayın kullandı. Temmuz 2003 itibariyle sadece iki devlet
–Myanmar ve Rusya- sistemli olarak antipersonel mayın kullanmakta.
Afganistan, Angola ve Sri Lanka’da hükümet güçleri
geçen rapor döneminde mayın kullanmaktayken bu dönemde
kullanmıyorlar. Afganistan gibi Angola da artık Mayın Yasaklama
Anlaşması’nın ortağı.
- Mayın Yasaklama Anlaşması imzacılarının
olası antipersonel mayın kullanımı
LM bu dönem içinde 13 imzacı hükümetin herhangi
birinin kesin olarak mayın kullandığı sonucuna varmadı
ancak Burundi Ordusu’nun mayın kullandığına
ilişkin daha da korkutucu bilgiler edinildi. Ayrıca Sudan
hükümetinin mayın kullandığı yönünde
ciddi iddialar var. Her iki hükümet de mayın
döşedikleri iddialarını reddediyorlar.
- Mayın kullanmaya devam eden hükümetler ve yenileri
Saddam Hüseyin’in kuvvetleri 2003 çatışması
öncesi ve esnasında antipersonel mayın
kullandıklarından mayın kullananlar listesine eklenecek tek yeni
hükümet Irak. Hindistan, Nepal ve Rus hükümetleri bu rapor
döneminde mayın kullandıklarını kabul ettiler. Myanmar
(Burma) hükümetinin de mayın döşemeye devam ettiği
kesin. Gürcistan’ın da mayın kullandığı
yönünde ciddi raporlar var ancak hükümet bunu
reddediyor.
+ Daha az sayıda devlet-dışı aktörler mayın
kullandı
Asgari 11 ülkede muhalefet gruplarının antipersonel mayın
kullandığı rapor edildi: Burma, Burundi, Kolombiya, Kongo
Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan (Abhaz güçleri), Hindistan,
Nepal, Filipinler, Rusya (Çeçen güçleri), Somali ve
Sudan. Geçen rapor döneminde bu sayı on dörttü.
+ Devlet-dışı Aktörlerin katılımı
Rapor dönemi içinde Irak Kürdistan’ından iki
grup, Somaliden 15 fraksiyon, antipersonel mayın kullanımında
kapsamlı bir yasaklamaya rıza göstererek Cenova
Çağrısı’nı imzaladı.
+ Azalan üretim
Mayın Yasaklama Anlaşması’nın tarafı olan 30
devlet ve imzacı olmayan (Finlandiya, Yunanistan, İsrail, Polonya,
Sırbistan, Montenegro ve Türkiye) altı ülkeden oluşan
36 ülke, antipersonel mayın üretimini durdurdu. Tayvan da
mayın üretimini durdurdu. Üretimi resmen durdurmamış
olan birkaç ülkede bir süredir üretim
yapılmadığı görülüyor; ABD (1997’den
beri), Güney Kore ve Mısır. Rusya son sekiz yıldır en
yaygın kullandığı mayını (PMN serisi) veya PFM-1
“Kelebek” mayınlarını üretmediğini
açıkladı.
- Devam Eden Üretim
LMR 15 ülkeyi mayın üreticisi olarak tespit etti ancak bu
dönemde kaçının aktif olarak mayın ürettiği
bilinmiyor. Nepal ilk kez mayın ürettiğini itiraf ederek, LMR
1999’da başladığından beri üretenler listesine
katılan ilk ülke oldu.
+ Antipersonel mayın ticaretine de facto global yasak
Dünya çapında antipersonel mayın ticareti
büyük ölçüde azalarak
kaçakçılık ve gizli ticarete
dönüştü. Mayın ticareti konusundaki de facto yasak
sürerken kayıtlara geçen mayın transferi olmadı.
Mayın Yasaklama Anlaşması dışındaki birkaç
ülke, mayın ihracatı yapmama kararlarını
tekrarladılar: Belarus, Çin, İsrail, Polonya, Rusya, Singapur,
Güney Kore, Türkiye ve ABD.
+ Milyonlarca stoklanmış antipersonel mayın imha edildi
Son LMR’den bu yana 4 milyon stoklanmış antipersonnel
mayın imha edilerek, son yıllarda imha edilen mayın
toplamını 50 milyona yükseltti. Ayrıca 18 Mayın
Yasaklama Anlaşması imzacısı ülke stoklarını
imha ettiklerini bidlirdiler, bu 10.8 milyon mayın anlamına geliyor:
Brezilya, Çad, Hırvatistan, Djibouti, El Salvador, İtalya,
Japonya, Ürdün, FYR Makedonya, Moldova, Mozambik, Hollanda, Nikaragua,
Portekiz, Slovenya, Tayland, Türkmenistan ve Uganda. 12 imzacı devlet,
imha aşamasındalar. Bir istisna dışında, imzacı
devletlerin 1 Mart 2003’te başlayan 4 yıllık imha
süresine uydukları görülüyor.
- Türkmenistan vakası
Türkmenistan 18 aylık sürede 700 bin mayını imha
ederek, stoğunu 1 Mart 2003 tarihine kadar imha etmiş olduğunu
bildirdi. Ancak 69200 mayını eğitim amacıyla
sakladığını da belirtti. ICBL, 69200
sayısının, anlaşmanın kabul ettiği “mutlaka
gerekli asgari rakam” açısından kabul edilemez ve
muhtemelen illegal olduğuna inanıyor. ICBL bu sayıda
mayını tutarak Türkmenistan’ın stoklarını
bütünüyle imha etmemiş olduğunu ve böylece
anlaşmanın temel kurallarından birini çiğnemiş
olduğunu ifade etti.
+ İmzacı olmayan devletlerin stok imhası
Rusya ilk defa, 2002’deki 638427 adet dahil olmak üzere, 1996 ve
2002 arasında 16.8 milyondan fazla antipersonel mayın stokunu imha
ettiğini açıkladı. Anlaşmanın
imzacılarından Ukrayna Temmuz 2002 ve Mayıs 2003 arasında
yaklaşık 405000 mayının imhasını
tamamladığını açıkladı. Anlaşma
imzacısı olmayan Belarus anlaşmaya desteğini göstermek
amacıyla 22963 PMN-2 antipersonel mayınını imha etti.
- Anlaşmayı onaylamamış tarafların
stokladığı milyonlarca mayın
Landmine Monitor, şu anda 78 devlete ait yaklaşık 200-215
milyon antipersonel mayının stokta olduğunu tahmin ediyor.
İmzacı olmayan devletler bu miktarın 10 milyonu
dışındaşi mayınları bulunduruyor. Çin
(tahmini 110 milyon), Rusya (tahmini 50 milyon), ABD (tahmini 10.4 milyon),
Pakistan (tahmini 6 milyon), Hindistan (tahmini 4-5 milyon), Belarus (tahmini
4.5 milyon) ve Güney Kore (2 milyon).
- Şeffaf rapor verme gereğine uyulmaması
Angola, Eritre, Gine, Liberya, Namibya, Nijerya, Sirerra Leone, ve
Suriname’dan oluşan 7 devlet Mayın Yasağı
Anlaşması’nın 7. Maddesi gereğince
şeffaflaştırma önlemleri ön raporlarını
bildirmediler. Bu devletler aynı zamanda mayın stoklarının
mevcut olup olmadığı ve stok imha gereklerine uyulduğu
konularında resmi bilgi vermediler.
+ Anlaşmayı onaylamamış tarafların
gönüllü olarak verdiği raporlar
Bu rapor döneminde Latviya ve Polonya gönüllü olarak,
antipersonel mayın stoklarının detaylarını
içeren, Madde 7 şeffaflık raporu verdiler. Yunanistan da ilk
kez kamuoyuna stokları hakkında açıklama yaptı. Bu
adımlar Belarus, Litvanya ve Ukrayna’nın örnek teşkil
eden adımlarının ardından geldi.
+ Artan mayın eylemi bağışları
Mayın eylem fonu, 1997’de Mayın Yasaklama Anlaşması
imzaya açıldığından beri toplanan 1.2 milyon dolar
dahil, 1992’den beri toplam 1.7 milyon dolara ulaştı. 2002
yılında LM 23’den fazla kaynaktan gelen 309 milyon dolarlık
mayın eylemi finansmanı tespit etti, önceki yıla göre
%30 artış. 2001’de LM küresel düzeyde mayın
eylemi fonlarının durağanlaştığını
bildirdi. 2002’de bağışlarını arttıran
taraflar arasında Japonya ( 49.4 milyon dolar harcandı), Avrupa
Komisyonu (38.7 milyon dolar), Norveç (25.2 milyon dolar), Almanya (19.4
milyon) ve Hollanda (16 milyon dolar) var. Avustralya, Avusturya,
Belçika, Fransa, İtalya İsviçre de fonlarının
arttığını kaydettiler. Anlaşmayı
onaylamamış olan Yunanistan ve Çin de
yardımlarını önemli ölçüde
arttırdılar. 2002’deki bağış
atrışlarındaki artışın yarısından
fazlası bir kaynaktan, Japonya’dan geldi.
- Mayın eylemi fonlarına katkıları azalanlar
En büyük dört bağışçının
katkıları azaldı: ABD (5.5 milyon dolar azaldı), Danimarka
(3.8 milyon azaldı), İsveç (2.6 milyon azaldı) ve
Birleşik Krallık (1.4 milyon dolar azaldı).
+ Fonlarda artış
Mayından etkilenen ülkeler arasında mayın eylemi
finansmanında en fazla artış Afganistan’da
görüldü (50 milyon dolar artış), Viyetnam (12 milyon
dolar), Angola (7.7 milyon dolar), Kamboçya (6.3 milyon dolar) ve Sri
Lanka (yaklaşık 5.5 milyon dolar). Önemli miktarda
bağış kabul edenler arasında, Kosova dışında
önemli bir düşüş kaydedilmedi.
- Daha fazla fon gerekiyor
2002’nin fon artışının üçte ikiden
fazlası tek bir ülkeye, Afganistan’a gitti. Küresel
mayın sorunuyla başetmek ve Mayın Yasaklama
Anlaşmasını onaylamış devletlerin on yıllık
mayın temizleme süresi içinde gerekeni yapmalarını
sağlamak için daha fazla fon gerekecek.
+ Mayın eylemi programlarının genişletilmesi
Mayından etkilenen ülkelerde organize mayın temizleme
programlarının sayısında 2002 yılında
artış görüldü ve birçok ülkede temizlenen
alan miktarında önemli artışlar oldu. LM en az 35
ülkede insani mayın temizliği ve 32 ülkede
sınırlı mayın temizliği kaydetti. Costa Rica
Aralık 2002’de mayınlardan tamamen temizlendiğini
açıkladı. Angola, Sri Lanka ve Sudan’da ateşkes ve
barış anlaşmaları mayın temizleme faaliyetlerinin
genişletilmesine olanak verdi. LM 2002 ve 2003’te 36 ülkede
mayın risk eğitim programları kaydetti.
- Halen mayından etkilenen çok fazla ülke var
LM araştırması, mayın ya da patlayıcıdan
değişik ölçülerde etkilenen 82 ülke
olduğunu belirledi, bunların 45’i Mayın Yasaklama
Anlaşmasını onaylamış ülkeler. Mayından
etkilenen 16 ülkede mayın temizleme, 25’inde mayın riski
eğitimi kaydedilmedi.
+ Bazı ülkelerde daha az sayıda mayın kurbanı
2002’de mayından etkilenen ülkelerin çoğunda
mayın kurbanlarının bildirilen sayısı azaldı.
2002’de artış kaydeden bölgelerde; kitlesel göç
(Kamboçya) ve yeni veya genişleyen bir çatışma
(Hindistan, Filistin) faktörleri etkili oldu. Mayından etkikenen
diğer ülkelerde artış genellikle bilgi toplama sisteminin
daha etkin çalışmasından kaynaklanıyor: Burma,
Çad, Gine-Bissau, İran, Irak, Ürdün, Kore Cumhuriyeti,
Pakistan ve Tayland. Her yıl 15 000 ile 20 000 arasında mayın
kurbanı olduğu tahmin ediliyor ki bu rakam daha önce genellikle
kabul edilen yılda 26 000’e göre önemli bir azalmaya
işaret ediyor. Ancak kimi ülkelerde olayların kayda
geçirilmesinde yetersiz kalındığı ya da olandan az
sayıda vakanın bildirildiğini kabul etmek gerekir.
- Daha fazla mayın kurbanına yardım gerekiyor
2002’de ve Haziran 2003’te 65 ülkeden mayın
kurbanı vakaları bildirildi, bu ülkelerin çoğu (41)
savaşta değil. 2002’deki kurbanların sadece %15’i
askeri personel olarak tespit edildi. 2002’de en fazla vakanın
bildirildiği ülkeler: Çeçenya (5695 kişi),
Afganistan (1286), Kamboçya (834), Kolombiya (530), Hindistan (532), Irak
(457), Angola (287), Çad (200), Nepal (177), Viyetnam (166), Sri Lanka
(142), Burundi (114), Burma/Myanmar (114) ve Pakistan (111). Bosna Hersek, Kongo
Demokratik Cumhuriyeti, Eritre, Etyopya, Gürcistan, Laos, Filistin,
Senegal, Somali ve Sudan’da önemli (50 üstü) sayıda
yeni vaka bilidirildi.
- Mayın patlamasından kurtulanlara yetersiz yardım
Mayından etkilenen çoğu ülkede, mayın
patlamasından sağ kurtulanların ihtiyaçlarını
karşılamak için hizmetler yetersiz ve kurtulanların
bakım ve rehabilitasyonu için dışardan ek yardıma
ihtiyaç olduğu görülüyor. Bu rapor döneminde
mayından etkilenen 48 ülkede, sağ kurtulanların
ihtiyaçlarının karşılanması için mevcut
hizmetin bir ya da daha çok açıdan yetersiz olduğu
tespit edildi.
About Us
Our Research Products